Shafin Labarai

‘Yan Najeriya sun nemi gwamnati ta shiga tsakani kan aikin aikin da kungiyar NUPENG, IPMAN ta kira

Man fetur

By Ibukun Emiola

Ibadan, Satumba 8, 2025 (NAN) Yajin aikin da wasu jiga-jigai  bangaren masu ruwa da tsaki suka shelanta ya fara ne a ranar Litinin, inda aka rufe gidajen mai da dama a Ibadan, sannan wasu kadan ke sayar da kayayyakin man fetur.

Kamfanin dillancin labarai na Najeriya (NAN) ya tunatar da cewa kungiyar dillalan man fetur ta kasa IPMAN, shiyyar Yamma, da kungiyar ma’aikatan man fetur da iskar gas ta Najeriya (NUPENG) sun ba mambobinsu umarnin shiga yajin aikin.

IPMAN da NUPENG sun kaddamar da yajin aikin ne domin nuna rashin amincewarsu da shirin kamfanin matatar man fetur na Dangote tare da MRS Energy Ltd na fara rabon kamfanin Premium Motor Spirit (PMS) kai tsaye.

Wakilin NAN da ya bi diddigin lamarin ya ruwaito cewa, yayin da wasu gidajen man da ke karkashin IPMAN da wasu manyan ‘yan kasuwa ba su bude kasuwanci ba, wasu kuma sun rika gudanar da harkokinsu kamar yadda aka saba.

Har yanzu dai masu ababen hawa da matafiya ba su ji tasirin yajin aikin ba a daidai lokacin da gidajen sayar da man fetur na Kamfanin Mai na Najeriya (NNPC) ke rarraba mai a fadin birnin.

Wani direban dan kasuwa, Mista Alani Adegoke, wanda ya sayi man fetur a tashar NNPC, ya nuna damuwarsa cewa tsawaita ayyukan masana’antu na iya yin illa ga ‘yan Najeriya.

“Muna son gwamnati ta mayar da martani ga wannan rikicin kafin ya barke ya koma wani muhimmin lamari,” in ji shi.

Hakazalika, wani direban babur mai suna Mista Gbenga Oworu, ya bayyana fatan cewa ci gaba da tattaunawa don warware matsalar da ke faruwa za ta kawo dauki cikin gaggawa.

“Ba ma son wani abu da zai kara wa talakawa wahala, da yawa daga cikinmu, idan ba mu fita a rana daya ba, ba za mu iya ci ko samar da abinci ga iyalanmu ba,” in ji shi.

Wata uwa da ‘yar kasuwa, Misis Olubunmi Bamigbade, ta ce duk wata matsala da ake da ita ya kamata a warware kafin dalibai su koma wani sabon zama a ranar Litinin mai zuwa.

“Har yanzu ba mu ji haka ba, amma idan makarantar ta koma kuma batun ya daure, to zai zama babbar matsala ga ‘yan Najeriya.

Bamigbade ya ce “Muna son gwamnatinmu ta tashi tsaye don magance duk wani abu da ke akwai don haka ba za mu sami matsala ba.”

NAN ta ruwaito cewa ana ci gaba da gudanar da harkokin yau da kullum a yankunan Bashorun, Akobo, Ikolaba, Bodija, Ring Road, Oke-Ado, Dugbe da Jericho, saboda yajin aikin bai kawo cikas ga harkokin yau da kullum a birnin ba. (NAN) (www.nannews.ng)
IBK/AOS

=======

Bayo Sekoni ne ya gyara shi

Gidauniyar Gates ta yi kira da a dauki kwararan matakai kan kyautata jinsi a Najeriya

Jinsi

By Oluwafunke Ishola

Lagos, 5 ga Satumba, 2025 (NAN) Gidauniyar Gates ta bukaci shugabannin Najeriya da su hanzarta aiwatar da manufofin kyautata jinsi ta hanyar tashi daga kaddamar da manufofi zuwa ainihin karfafawa ga mata da ‘yan mata.

Gidauniyar ta jaddada cewa nasarar ci gaban Najeriya ya ta’allaka ne kan fassara manufofi zuwa ayyuka na zahiri da za su amfanar da mata don cimma burinsu na kiwon lafiya da bunkasar tattalin arzikin mata baki daya.

Ekenem Isichei, mataimakin daraktan shirin bayar da shawarwari da sadarwa (PAC) a gidauniyar Gates ne ya yi wannan kiran a lokacin da yake jawabi a taron hada kan jinsi da jinsi na shekarar 2025 wanda Cibiyar Innovation Policy (PIC) ta shirya a Abuja.

Taron mai taken: “Sabbin Muryoyi da Sabbin Hanyoyi don Hazakar Jama’a” ya tattaro ma’aikatan gwamnati, kamfanoni masu zaman kansu da kungiyoyin farar hula don tattaunawa kan hada jinsi da tasirinsa kan ci gaban tattalin arziki da ci gaba.

Isichei ya ce ba za a iya samun ci gaba mai dunkulewa ba har sai an ba wa mata fifiko da gangan a manufofin kasa da na jihohi, yana mai gargadin cewa ci gaban da aka samu a fannin kiwon lafiyar mata da karfafawa mata na iya tsayawa ba tare da kwakkwaran samar da cibiyoyi da kasafin kudi ba.

“Manufarmu ita ce amfani da iliminmu da jari don baiwa gwamnati damar yin aiki mafi kyau ga al’ummarta don aiwatar da alkawurran kasafin kudi na manyan sabbin fasahohin kiwon lafiya, daidaita tsarin bayar da tallafi, tsarawa da aiwatar da tsare-tsaren ci gaban kasa a matakin jiha, da dai sauransu.”

Ya jaddada cewa tattaunawar ta kasance mai muhimmanci a daidai lokacin da tallafin da kasashen biyu ke baiwa Najeriya ya ragu da kashi 40 cikin 100 yayin da ake ci gaba da tsare-tsare da ke tallafa wa lafiyar mata da gangan.

Isichei ya kara da cewa kudaden da ake ba wa mata da kananan yara ya ragu da kashi 67 cikin dari.

“Muna taruwa a lokacin da albarkatu da kuzarin kawo cikas ga burin daidaiton jinsi ke raguwa.

“Tun da muka taru a shekarar da ta gabata, taimakon raya kasa na kasashen biyu da ke ba da taimako daga wata kasa mai bayar da tallafi ga Najeriya ya ragu da kashi 40 cikin 100, kuma an yi niyya musamman ga shirye-shiryen da ke tallafa wa lafiyar mata ko kuma karfafawa mata da gangan.

“Kudade don kula da lafiyar mata da yara a Najeriya ya ragu da kashi 67 cikin 100.

“Hakan yana nufin cewa ga kowane mata uku a yankinku, biyu daga cikinsu ba za su iya samun muhimman kayayyakin kiwon lafiyar mata da suka samu a bara.

“Lokacin da kashi 70 cikin 100 na matalautan Najeriya mata ne, ba za mu iya yin watsi da irin abubuwan da mata ke fuskanta na fita daga kangin talauci ba.

“A Gidauniyar, mun ga kwararan hujjoji da suka tabbatar da cewa saka hannun jari a fannin kiwon lafiyar mata da karfafa tattalin arzikin mata yana da tasiri mai dorewa a cikin tsararraki.

“Yana haifar da iyalai masu koshin lafiya, tattalin arziki mai ƙarfi, da kuma duniya mai adalci,” in ji Isichie.

Ya yi kira ga gwamnatocin kasa da na kananan hukumomi da su sanya hannun jari a tsarin fasaha da kuma dawwama a madafun iko don aiwatar da shirye-shirye yadda ya kamata ba wai kawai kaddamarwa ba.

“Wannan yana nufin samar da teburan jinsi, ƙarfafa tsare-tsare da sassan kasafin kuɗi, da kuma baiwa manajojin kananan cibiyoyin kiwon lafiya na gida da Jami’an Jinsi da kayan aiki da bayanai don jagoranci tare da tasiri.”

Ya kuma yi kira da a sadaukar da dukiyar jama’a ga mata, yana mai cewa kasafin kudin da ya dace da jinsi “ba zai iya zama aikin kasafin kudin shekara ba.”

Isichei ya yi kira da a bayyana manufofin kashe kudi ga matsakaitan masana’ntu da mata ke jagoranta, wadanda dole ne a kiyaye su, a ba su da kuma sanya ido.

Ya kuma tunatar da cewa, a kwanan baya gidauniyar Gates ta yi alkawarin bayar da dala biliyan 2.5 zuwa shekarar 2030 domin gudanar da bincike da bunkasa harkokin kiwon lafiyar mata, inda ya yi kira ga gwamnatoci, da kamfanoni masu zaman kansu, da kungiyoyin farar hula da su hada hannu da su.

Ko da yake an yaba wa ƙungiyoyin jama’a don tura shiga cikin tattaunawar ƙasa da kuma dacewa da gaggawa tare da tsayuwar aiki, Isichie ya bukaci shugabannin kamfanoni masu zaman kansu da su ga haɗa kai a matsayin tattalin arziki mai wayo maimakon sadaka.

A halin da ake ciki, shugabar kungiyar matan gwamnonin Najeriya (NGSF), Farfesa Olufolake Abdulrazaq, ta nanata kudurin dandalin na inganta daidaito tsakanin jinsi da karfafawa mata, tare da yin alkawarin daukar matakai masu karfi don wargaza shingayen tsarin.

Abdulrazaq ya ce tuni aka fara yin garambawul a matakin jiha daban-daban, yana mai jaddada cewa jihar Kwara ta rattaba hannu kan kudirin shigar da jinsi na kashi 35 cikin 100 na doka.

Ta kara da cewa yanzu haka jihohi 10 sun baiwa mata masu aiki hutun watanni shida na haihuwa.

A cewarta, jihohi da dama da suka hada da Imo, Ogun, da Ekiti, suna da mataimakan gwamnoni, inda jihar Kwara ke bayyana mata kashi 50 cikin 100 na wakilcin mata a majalisar ministocin ta.

Irin wadannan matakan, in ji Abdulrazaq, suna nuna ci gaban da aka samu wajen sake fasalin shugabanci da wakilcin shugabanci a Najeriya.

A wani jawabin, mataimakiyar gwamna ta biyu, babban bankin Ghana Matilda Sante-Asiedu, ta ce ci gaba na gaskiya ya wuce ci gaban tattalin arziki, domin ya samo asali ne cikin hada kai da wakilci ga kowa.

Daidaiton jinsi, ta ce “ba nauyi ba ne na ɗabi’a amma dabarun gina al’ummomin da suka haɗa da juna, juriya da wadata.

Canza labarin haɗawa yana buƙatar tunani mai canzawa da kuma tsarin da ba na al’ada ba don yin abubuwa.”

Ta bukaci dukkan shugabanni da masu tsara manufofi da su rungumi ra’ayoyi masu tsauri tare da kafa cibiyoyin da ke nuna hakikanin bambancin nahiyar Afirka. (NAN) (www.nannews.ng)

AIO/VIV

=======

Vivian Ihechu ne ya gyara

Eid-el-Maulud: Musulmai sun yi addu’o’i, sadaka a lokacin bukukuwa

Biki

Ikuru Lizzy

Port Harcourt, Sept.5, 2025(NAN) Wasu Musulmai a Ribas sun bayyana cewa bikin Mauludi ya fi mayar da hankali ne kan addu’o’i da sadaka fiye da liyafar da ake yi a yayin da farashin abinci ya tashi.

Sun bayyana hakan ne a lokacin da Kamfanin Dillancin Labarai na Najeriya (NAN) ya ziyarci al’ummarsu a yankin Obio/Akpor na jihar a ranar Juma’a.

Mista Isa Daura, wani dan kasuwa ne a kasuwar Yam Zone da ke Iriebe, Obio/Apkor ya ce a halin yanzu Musulmai suna ba da gudummawar kudi don sayen rago da raba abinci, suna dafa abinci masu sauki yayin da suke mai da hankali kan addu’o’i da soyayya a bikinsu.

A cewarsa, mutane na fama da hauhawar farashin ta hanyar dafa abinci masu sauki da kuma mai da hankali kan addu’a da sadaka fiye da liyafa.

“Da yawa sun dogara da tallafin al’umma, don haka muna iya bakin kokarinmu wajen rage kashe kudade da ba su da mahimmanci don ganin bikin ya kasance mai ma’ana ba tare da fasa banki ba,” in ji Daura.

A cewar Sheik Ibrahim, shugaban musulmi a wani masallaci a Iriebe, bikin Eid-el-Maulud yana wakiltar maulidin Annabi Muhammad da kuma lokacin da musulmi za su yi tunani a kan rayuwarsa da koyarwarsa kamar kyawawan halaye da adalci.

Ya ce bikin ya kuma yi nufin hada kan al’umma wajen yin addu’o’i, da wa’azi, da tarukan farin ciki domin karfafa soyayya da sadaukarwa, tare da yada zaman lafiya, sadaka da sabunta ruhi.

Ya kara da cewa wani muhimmin al’ada ne, amma ba wajibi ba ne musamman ga wadanda ba za su iya ba.

“Farashin ya yi tsada kwanan nan, don haka, wasu iyalai suna tsallake yankan rago yayin bikin,” in ji shi.

Ita ma da take nata jawabin, wata ‘yar kasuwa a yankin Oyigbo, Uwargida Amina Haruna ta bayyana cewa, farashin kayan sawa da kayan ya kuma tashi yayin bikin.

A cewarta, kayan a halin yanzu suna tsakanin N9,500 kowace yadi na yadi da kuma N35,000 na kayan da aka kera; akwai zaɓuɓɓuka don tsarin kasafin kuɗin mutane daban-daban, dangane da araha.

“Ana yin bikin idi ne bisa ga kasafin kudin mutum, amma muhimmancin al’ada, soyayya da sadaukarwa, bai canza ba tsawon shekaru kamar yadda muke yi a yau.

Ta kara da cewa “Ina da kwarin gwiwar cewa bukukuwan da za a yi a nan gaba za su yi kyau yayin da muke sa ran samun ingantaccen tattalin arziki.”

NAN ta ruwaito cewa farashin raguna ya karu da kusan kashi 400 cikin 100 idan aka kwatanta da shekarar 2024, inda wasu manya suka kai Naira miliyan 1, yayin da karami kuwa Naira 250,000.

Mista Ben Oputa, dan kasuwa ne a babbar kasuwar Oyigbo, ya ce farashin sauran kayan abinci da suka hada da wake da shinkafa da barkono da albasa su ma sun karu zuwa sama da kashi 20 cikin dari.

Ya danganta hauhawar farashin da hauhawar farashin kayayyaki da rashin tsaro. (NAN) (www.nannews.ng)

LMI/JEO

=======