• Home
  • Shafin Labarai

Shafin Labarai

Uncategorized

Ranar Hausawa ta Duniya: Masani ya nemi Hausa ta zama a matsayin harshen hadin kan ECOWAS

Ranar Hausawa ta Duniya: Masani ya nemi Hausa ta zama a matsayin harshen hadin kan ECOWAS

Hausa

Daga Abbas Bamalli

Katsina, Aug. 26, 2025 (NAN) Mai gabatar da bikin ranar Hausa ta duniya a Daura, Katsina, Abdulbaqi Jari, ya yi kira da a dauki Hausa a matsayin hanyar sadarwa a fadin kasashen ECOWAS.

Jari ya yi wannan roko ne a lokacin da yake zantawa da manema labarai a Katsina a ranar Litinin da ta gabata, gabanin bikin ranar Hausa ta duniya na shekarar 2025 da aka shirya gudanarwa a ranar 26 ga watan Agusta a garin Daura.

Ya bukaci gwamnati da ta amince da Hausa a matsayin harshen kasa a Najeriya, yana mai jaddada yawan isarsa da karfinsa, wanda hakan ya ba ta damar yin aiki yadda ya kamata a matsayin harshen hadin kai.

“Wannan lamari ne na ‘yancin kai na harshe da al’adu ga mutanen Afirka,” in ji shi.

Jari ya lura cewa, kasashen Afirka da dama sun fahimci harsunan asali, suna ba su tallafi don inganta kai, ainihi, da sadarwa mai inganci a tsakanin ‘yan kasarsu.

Ya ci gaba da cewa, harshen Hausa ya shiga cikin wannan fanni, domin yaren da ake amfani da shi ba wai a Nijeriya kadai ba, har ma a kasashen yammacin Afirka da dama a cikin ECOWAS.

A cewarsa, daukar harshen Hausa zai karfafa hanyoyin sadarwa, kasuwanci, da zamantakewa a fadin yankin.

Ya gayyaci ’yan Najeriya masu sha’awar al’adu da tarihi da su ziyarci Daura a yayin bikin domin sanin ingantattun kayan tarihi da al’adun Hausawa.

Jari ya jaddada bukatar wayar da kan al’umma kan harkokin tsaro, inda ya ce Daura ta kasance cibiya ce kuma mahaifar Hausawa.

Ya tabbatar da cewa an kammala shirye-shiryen gudanar da taron da suka hada da shirye-shiryen wurin, tsaro, da tallafin gwamnati tare da hadin gwiwar masarautar Daura.

Jari ya kara da cewa “Muna tunatar da mahalarta, musamman matafiya, da su kasance masu lura da tsaro, yin tafiya da rana, da kuma sanin muhalli kafin isowarsu.”

Ya kuma mika godiyarsa ga abokan hulda, musamman gwamnatin jihar Katsina da kuma masarautar Daura, bisa goyon bayan da suka bayar wajen samun nasarar bikin.

Kwamitin ya kuma yabawa ministar fasaha, al’adu, yawon bude ido da kere-kere, Hajiya Hannatu Musawa, bisa jajircewarta wajen inganta al’adu. (NAN) (www.nannews.ng)

AABS/JNEO/KTO

=============

Edited by Josephine Obute / Kamal Tayo Oropo

Hsusa
Mai da Iskar Gas

Kungiyar IPMAN za ta dabbaka ingancin man fetur a fanfunan gidajen mai 

IPMAN

Daga Stanley Nwanosike

Enugu, 25 ga Agusta, 2025 (NAN) Kungiyar dillalan man fetur mai zaman kanta ta Najeriya (IPMAN), ta ce tana shirin dabbaka ingancin famfun mai a gidajen mai, ta hanyar magance magudi da kuma munanan ayyuka.

Shugaban kungiyar IPMAN reshen Jihar Enugu, Cif Chinedu Anyaso, ne ya bayyana hakan a ranar Lahadi a Enugu, jim kadan bayan kammala babban taron kungiyar(AGM), na shekarar 2025.

Sashen Enugu na IPMAN, ya kunshi masu sayar da man fetur masu zaman kansu a jihohin Enugu, Anambra da Ebonyi, da kuma wasu sassan jihohin Abia, Imo, Kogi da Cross River.

Anyaso, ya ce mambobin kungiyar, sun amince gaba daya a taron AGM, kan a tabbatar da ingancin famfunan mai, domin tabbatar da cewa ‘yan Najeriya sun ci moriyar kudadensu.

Ya jaddada cewa, IPMAN ta himmatu wajen daukaka martabarta wajen hidima da ingancin kayayyaki, inda ya kara da cewa: “IPMAN ta kuduri aniyar kafa wata rundunar da za ta tabbatar da bin dukkanin mambobinta.

“Wannan ya zama dole ne domin ingantaccen aikin samar da wutar lantarki.”

A cewarsa, za a kaddamar da kwamitin ne a watan Satumba mai zuwa, kuma za a gudanar da ayyukan ne ta hanyar kwazo a kowace jiha dake karkashin wannan runduna.

“Domin a tsaftace tsarin da kuma tabbatar da cewa an kiyaye martabar kungiyar IPMAN da gidajen man ‘ya’yanmu, mambobin kungiyar a lokacin taron kungiyar, sun amince da cewa dole ne a dakatar da magudi da kuma munanan ayyuka.

“IPMAN za ta kafa wani kwamiti na aiki na yau da kullun nan ba da jimawa ba, yayin da mambobin kungiyar baki daya suka amince da a ci tarar kudi mai yawa, tare da sanya takunkumi ga duk wani gidan mai da ya gaza mallakar kowane memba,” inji shi.

Ya kuma bayyana cewa, kungiyar ta kuduri aniyar yin tsayin daka wajen tunkarar matsalar, ta hanyar ladabtarwar cikin gida; kamar yadda kungiyar ta kawar da gurbataccen man fetur.

Shugaban kungiyar, ya bayyana cewa, kungiyar IPMAN Enugu, ta kuma yaba da irin nasarorin da gwamnoni da gwamnatocin jihohi daban-daban suke yi kan ayyukan raya kasa musamman hanyoyin mota da na tsaro a jihohin yankin.

“Mun samu kwarin guiwa da jajircewar gwamnonin, wajen ci gaba da samar da ingantaccen yanayin kasuwanci da kuma samar da titina na kayayyakin man fetur, don isa ga kowane lungu da sako na sashin,” in ji shi.

Anyaso, ya tabbatar da cewa mambobin kungiyar sun amince baki daya cewa za su sake rubutawa Gwamna Chukwuma Soludo na Anambra takarda, kan batun IGR na gidajen mai a Anambra.

“Mun yaba masa kan tattaunawar da aka yi zuwa yanzu; duk da haka, muna kira ga duk masu ruwa da tsaki, da su zo kan teburin tattaunawa, don warware sabanin da ke tsakaninsu, su yi sulhu cikin lumana domin amfanar kowa da kowa,” in ji shi.

Shugaban ya ce, mambobin kungiyar sun kuma yanke shawarar sake rubutawa Gwamna Soludo takarda kan bashin sama da Naira miliyan 900 da ake bin mambobin kungiyar IPMAN da suka samar da dizal don gudanar da fitilun tituna a jihar.

“Gwamnatin Jihar Anambra ta ci basuka tun shekara daya da ta wuce, duk da wasiku da kiraye-kirayen kai-tsaye har sau uku ga Gwamna da Jami’an Jihar da abin ya shafa, har ya zuwa yanzu ba a yi komai ba.

“Muna bin hanyar diflomasiyya tunda ba ma son mu umurci mambobinmu da su shiga yajin aiki ko kuma su daina sayar da albarkatun man fetur, domin hakan zai kara sanya talakawa a wahala da kuncin rayuwa.

“Idan ‘yan kungiyar IPMAN suka tafi yajin aiki, a bayyane yake cewa litar man fetur na iya haura kusan N2,000 zuwa N3,000 a jihar, baya ga sauran illolin da wannan yunkuri zai haifar.

“Duk da haka, muna son gwamnatin jihar ta saurari kokenmu da kuma halin da ‘yan kungiyarta IPMAN ke ciki, wadanda suka samar da kayayyaki kuma a halin yanzu suna bin cibiyoyin kudi.”

Anyaso ya jaddada cewa, a cikin ‘yan watanni ‘yan kungiyar IPMAN din guda takwas a Anambra, wadanda suke bin gwamnatin jihar bashi sun mutu sakamakon damuwa da kaduwa, domin matsin lamba da hukumomin kudi ke yi, na neman a biya su lamuni mai tsanani.

“Wasu daga cikin cibiyoyin hada-hadar kudi sun karbe tashoshinsu, wasu kuma tuni aka rufe wasu da dama kuma sun kori ma’aikatansu saboda gazawar kudi,” inji shi.

Shugaban ya kara da cewa, mambobin sun kuma tattauna kan batutuwan da suka shafi walwala, ingantattun hanyoyin da za a bi wajen daga man fetur da yadda za a yi shirin sayar da kayayyaki.

Kamar yadda ya fada, yace za a fito da shiri don isar da kayayyakin Dangote kai tsaye da kuma shirin samar da man fetur da iskar Gas na JEZCO don taimakawa mambobin.

A taron, an gabatar da jawabai daga hukumar harajin cikin gida ta tarayya, kan shigar da harajin lantarki, da kuma ta TradeGrid Limited kan yadda za a saukaka ayyukan sanya wutar lantarki mai amfani da hasken rana a gidajen mai, da dai sauran batutuwa. (NAN) ( www.nannews.ng )

 

KSN/KO

Fassarar Aisha Ahmed

Uncategorized

Sultan, Mbah, Malema sun bukaci lauyoyin su taimaka kan adalci, kare hakkin matalauta

Sultan, Mbah, Malema sun bukaci lauyoyin su taimaka kan adalci, kare hakkin matalauta

Adalci

Da Alex Enebeli

Enugu, Aug. 25, 2025 (NAN) Sarkin Musulmi, Sa’adu Abubakar, Gwamnan Enugu, Peter Mbah, da kuma dan siyasar Afrika ta Kudu Julius Malema, sun bukaci lauyoyi su kare adalci da kuma kare hakkin talakawa.

Sun yi wannan kiran ne a yayin taron shekara-shekara na kungiyar lauyoyin Najeriya (NBA) na shekarar 2025 a ranar Lahadi a cibiyar taron kasa da kasa, Enugu. Taken shine ‘Ku Tsaya, Ku Tsaya Tsaye’.

Sarkin Musulmi ya bukaci lauyoyi da su tabbatar da cewa doka ta cika manufofinta ta hanyar inganta adalci, kare hakki, warware takaddama, da samar da tsarin ci gaban zamantakewa.

Ya lura cewa doka ta inganta tattalin arziki da ci gaban zamantakewa ta hanyar samar da yanayin da za a iya gani don hada-hadar kasuwanci da kuma haifar da sauyin zamantakewa ta hanyar dokoki masu dacewa.

A cewarsa, ba tare da doka ba, al’ummomi suna fuskantar rikici, rashin hanyoyin gudanar da dangantaka, tilasta doka, da kuma tabbatar da gaskiya ko rikon amana.

“A yau, adalci ya zama abin siye, talakawa suna fama da rashin adalci, yayin da masu hannu da shuni ke aikata laifuka kuma suna yawo kan tituna cikin ‘yanci,” in ji shi.

Ya yabawa taken taron, inda ya bayyana cewa hakan na nuni da aniyar tabbatar da bin doka da oda da kuma tabbatar da daidaito ga kowa da kowa ciki har da masu rike da madafun iko.

Sarkin Musulmi ya kara da cewa cimma hakan zai magance matsalar shugabanci a Najeriya, yana mai jaddada cewa doka da koyo ba sa rabuwa.

Ya kuma bukaci ci gaba da sauye-sauyen doka don kawar da take doka, daidaitawa tare da dabi’un al’adu, tabbatar da dacewa, da inganta ci gaba tare da inganta adalci na zamantakewa.

Da yake bayyana bude taron, Gwamna Peter Mbah ya ce gwamnatinsa na gina tsarin adalci wanda yake da gaskiya, da aiki da kuma amana da jama’a.

Mbah ya yi karin haske kan sauye-sauyen da gwamnatinsa ta yi, da suka hada da ‘yancin cin gashin kai na harkokin shari’a, wanda ya yi daidai da kundin tsarin mulkin kasar na 1999 (kamar yadda aka yi wa kwaskwarima), domin tabbatar da inganci da ‘yancin cin gashin kan kotuna.

Ya yi nuni da cewa, an gyara kotuna tare da yin kimiyartar da a duk shiyyoyin Sanatoci uku na Enugu, inda a yanzu haka babbar kotun ta tanadar da kayayyakin shigar da kara ta hanyar yanar gizo.

Ya kara da cewa, an fadada gidan kotun da ke Enugu Multi-door Court, inda ya zama abin koyi wajen warware rikicin kasuwanci da iyali a yankin.

A nasa jawabin, Malema ya ce lauyoyi na taka rawar da ba za a iya raba su ba a fafutukar kwato ‘yanci, a matsayin masu fassara dokoki da kare wadanda ba su da murya.

Ya bayyana cewa yayin da masu fafutuka ke zanga-zangar kuma gwamnatoci ke kafa doka, lauyoyi suna aiwatar da adalci a cikin kotuna kuma suna da matukar muhimmanci ga samun daidaito, daidaito, da nasarorin dimokuradiyya.

Malema ya bayyana wannan sana’a a matsayin sadaukarwa, hankali da fassara, wanda ya zama dole domin tabbatar da adalci da adalci a yanzu da kuma gaba.

Shugaban NBA, Mazi Afam Osigwe, ya yabawa Gwamna Mbah bisa karbar bakoncin da kuma Malema bisa amincewa da gabatar da babban jawabi a wurin taron.

Ya ce kasancewar Malema ya nuna cewa sana’ar shari’a wani bangare ne na fafutukar tabbatar da adalci, ‘yancin kai, da tattalin arziki a Afirka.

Osigwe ya bukaci lauyoyin Najeriya da su taimaka wajen samar da sauye-sauyen tattalin arziki ta hanyar yaki da cin hanci da rashawa, gyara tsarin mulki, saka hannun jari kan ababen more rayuwa, kirkire-kirkire, da kuma ilimin zamani.

Shugaban NBA na Enugu, Cif Venatus Odoh, ya bayyana kungiyar a matsayin mai kare doka da dimokuradiyya, yayin da ya yaba wa duk wadanda suka tabbatar an gudanar da taron a Enugu. (NAN) (www.nannews.ng)

AAE/KTO

=========

Edited by Kamal Tayo Oropo

Adalci
Uncategorized

Tinubu zai lashe zaben 2027 ta hanyar tikitin tsayawa takarar Musulmi da Musulmi – Jigon APC ya nanata 

Tinubu zai lashe zaben 2027 ta hanyar tikitin tsayawa takarar Musulmi da Musulmi – Jigon APC ya nanata 

Zabe

By Aderogba George

Abuja, Aug 23, 2025 (NAN) Shugaban Kasa, Bola Tinubu, zai sake lashe zaben shugaban kasa a 2027 idan shugaban kasa ya amince da mataimakin sa ke tsaida Kashim Shettima a matsayin abokin takararsa, in ji jigo a jam’iyyar APC, Farfesa Haruna Yerima.

Yerima, tsohon dan majalisar wakilai ne ya bayyana haka a lokacin da yake mayar da martani ga wata sanarwa da kungiyar kabilanci ta Arewa ta fitar a Abuja ranar Asabar.

Kungiyar ta bukaci shugaba Tinubu ya ajiye Sen. Shettima kuma ya guji maimaita tikitin musulmi da musulmi.

A cewar kungiyar, tilas ne Tinubu ya dauko Kirista daga jihohin Filato, Benuwai, da Taraba, domin kawar da fargabar cin zaben shugaban kasa.

Ya kara da cewa rike tikitin musulmi da musulmi zai baiwa ‘yan adawa damar yakin neman zabe

Sai dai Yerima ya ce karya ne kuma bai da tushe balle makama.

“Da’awar cewa jam’iyyar APC na iya yin rashin nasara a zaben shugaban kasa a 2027 idan har shugaba Bola Tinubu ya dauki mataimakin shugaban kasa Kashim Shettima a matsayin abokin takararsa mahaukaci ne kuma ba shi da tushe,” inji shi.

A cewarsa, rade-radin cewa tikitin Atiku Abubakar da Peter Obi za su kayar da na Tinubu/Shettima dan jajircewa ne kuma mai son siyasa ba tare da wani kwakkwaran goyon baya ba.

“Mun yi watsi da wannan magana ta wani Dominic Alancha na wata kungiya mara fuska, Northern Ethnic Nationality Forum, wanda ya bukaci Shugaba Tinubu ya janye Sen. Shettima, kuma ya guji maimaita tikitin Musulmi da Musulmi.”

Don ta ce kungiyar ta samu “dukkan hujjojin ta ne ba daidai ba saboda batun ajandar Musulunta an yi ta cece-kuce daga fadar shugaban kasa ta Tinubu ta hanyar dagewa da manufofinta na hada kai.”

“A cikin shekaru biyu da suka wuce na Shugaban kasa Bola Tinubu, duk suna shakkar  cewa gwamnatin APC ba ta karkata zuwa ga wata kungiya ta addini, abin mamaki ne dalilin da ya sa waccan kungiya mara fuska ke kokarin sake dawo da al’amarin da aka manta.

“Da’awar cewa ‘yan adawa za su tsige Shugaba Tinubu idan ya karbi Sanata Shettima a 2027, wata gazawa ce da ba ta da wata kwakkwarar hujja ko hujja.

“Shugaban kasa Bola Tinubu ne ya zabi mataimakin shugaban kasa Kashim Shettima bayan ya yi nazari sosai kan abubuwa daban-daban, duk wani yunkuri na dora abokin takararsa a kan shugaba Tinubu ba kawai zai ci baya ba, sai dai shugaban kasa da kansa ya yi watsi da shi.

“Shugaba Tinubu ba dan siyasa ba ne wanda wasu ‘yan siyasa masu shakku za su boye a karkashin wata kabila ta naman kaza don ingiza wani ajandar da ba za a iya sayarwa ba.”

Tsohon dan majalisar ya yi gargadi game da hada addini da siyasa, yana mai bayanin cewa “abin mamaki ne yadda wasu mutane ke jan ra’ayin addini kan batutuwan da ke da cikakken aminci da cancanta.

“Sen. Shettima ya kasance cikin himma da kwazo da cika aikin da shugaban makarantar ya ba shi.” (NAN)(www.nannews. ng)

AG/ADA

Deji Abdulwahab ne ya gyara

 

Sharhi 0
Uncategorized

Malami Addini ya bukaci Gwamnati ta ba da fifiko ga ƙarfafa mata

Malami Addini ya bukaci Gwamnati ta ba da fifiko ga ƙarfafa mata

Mata

Toba Ajayi

Ilorin, Aug. 23, 2025 (NAN) Fasto Deji Isaac na Cocin Christ Glory da ke Ilorin, ya yi kira ga dukkan bangarorin gwamnati da su kara zage damtse wajen karfafa mata a fadin Najeriya, yana mai jaddada cewa da yawa na cikin kokawa da halin kunci da rashin kudi a cikin matsalolin tattalin arzikin kasar.

Da yake magana a wata hira da Kamfanin Dillancin Labarai na Najeriya (NAN) a ranar Asabar, Isaac ya jaddada bukatar gaggawa ga manufofin da aka yi niyya don tallafawa kasuwancin mata, sana’o’i, da ci gaban kansu.

“Ya kamata gwamnati ta kara mayar da hankali wajen gina mata ta hanyar tallafa wa sana’o’insu da sana’o’insu.

“Suna buƙatar samun lamuni na kasuwanci da horar da sana’o’i kyauta wanda ba wai kawai zai inganta rayuwar su ba har ma da bayar da gudummawa mai kyau ga ci gaban al’umma,” in ji shi.

Malamin ya bayyana cewa mata da dama na cikin takaici saboda rashin tallafi sannan ya yi kira ga kungiyoyi masu zaman kansu da su kara kaimi wajen ganin an shawo kan wannan gibin.

“Mata masu ginin ƙasa ne kuma sun cancanci kulawa ta musamman don bunƙasa.

“Kada kungiyoyi masu zaman kansu su su dukufa kan aikin karfafawa ga Mata ba gwamnati ita kadai ba,” in ji shi.

Isaac ya sake nanata cewa karfafawa mata ba wai wajibi ne kawai na zamantakewa ba, har ma da dabarun saka hannun jari a makomar kasar. (NAN) ( www.nannews.ng )

LEX/CCN/AMM

==========
Chinyere Nwachukwu/Abiemwense Moru ya gyara

Uncategorized

Goronyo Dam na lafiya, a na bin ka’idojin sakin ruwa – SRRBDA

Goronyo Dam na lafiya, a na bin ka’idojin sakin ruwa – SRRBDA

Dam
Daga Habibu Harisu
Sokoto, Aug. 23, 2025 (NAN) Manajan Daraktan Hukumar Raya Kogin Rima ta Sakkwato (SRRBDA), Alhaji Abubakar Malam, ya ba da tabbacin cewa Dam din Goronyo na nan lafiya, tare da sakin ruwa daidai da ka’idojin hukumar.Ya bayyana cewa, biyo bayan hasashen da hukumar kula da yanayi ta Najeriya (NiMet) ta yi na samun ruwan sama mai karfi a bana, wasu mazauna yankin sun bayyana fargabar yiwuwar malalar ruwa.

“Mun tabbatar da cewa hukumar SRRBDA za ta bi tsarin aikin da aka tsara akan sakin ruwa kowane wata.
“Ya dace a sanar da jama’a cewa yanayin da ake samu a kogin Rima sakamakon ayyukan mutane da sauyin yanayi ya yi matukar tasiri ga yadda madatsar ruwa ke fitar da ruwan da ya dace.
“Ina son tabbatar wa jama’a musamman manoma, masunta, masu sana’ar kwale-kwale, hukumomin ruwa na jihohi da sauran su cewa babu wani abin damuwa dangane da sakin ruwa a kullum,” inji shi.
Ya kuma ba da tabbacin cewa ajandar sabunta bege na shugaban kasa Bola Tinubu na kan turba ta samar da ci gaban da ake bukata domin dorewar noma da bunkasar tattalin arziki ta hanyar tsare-tsare daban-daban da nufin tabbatar da wadatar abinci da samar da ayyukan yi ga ‘yan Najeriya.
Yayin da Malam ya yaba da goyon bayan masu ruwa da tsaki a jihohin Sokoto, Kebbi, Katsina da Zamfara, ya ba da tabbacin ci gaba da inganta ayyukan hidima kamar yadda hukumar SRRBDA ta tanada.
Ya tuna cewa tawagar gwamnatin tarayya ta duba halin da madatsar ruwan ke ciki bayan faruwar lamarin dam na Alu a jihar Borno.
Malam ya kara da cewa har yanzu wuraren da madatsar ruwa ta Goronyo dam da magudanar ruwa da magudanan ruwa da sauran ababen more rayuwa na nan daram ba tare da wata barazana ga rayuka da kadarori ba.
Kamfanin Dillancin Labaran Najeriya NAN ya ruwaito cewa an fara aikin dam din na Goronyo ne a lokacin gwamnatin mulkin soja ta Janar Olusegun Obasanjo, wanda aka karasa a karkashin marigayi shugaban kasa Shehu Shagari, kuma an kammala shi a shekarar 1984 a lokacin da ya fara aiki.
Dam din yana da jimlar karfin mitoci cubic miliyan 942 wanda SRRBDA ke gudanarwa. (NAN) (www.nannews.ng)
HMH/KO
=====
Kevin Okunzuwa ne ya gyara
Minista ya bukaci masu bincike da su mai da hankali kan inganta magance matsalolin talauci
Uncategorized

Minista ya bukaci masu bincike da su mai da hankali kan inganta magance matsalolin talauci

Minista ya bukaci masu bincike da su mai da hankali kan inganta magance matsalolin talauci

Magani
Daga Habibu Harisu
Sokoto, Aug. 23, 2025 (NAN) Dr Tanko Sununu, Karamin Ministan Harkokin Agaji da Rage Talauci, ya bukaci masana kimiyya da masu bincike da su mayar da hankali wajen amfani da albarkatun da ake da su wajen inganta hanyoyin magance talauci da rashin ci gaba.
Sununu ya yi wannan kiran ne a wajen taron shekara-shekara na ilimi da daliban kwalejin kimiyyar lafiya (CHS) na Jami’ar Usmanu Danfodio Sokoto (UDUS) a ranar Asabar da ta gabata a Sakkwato.
Ya jaddada mahimmancin inganta fasahar kere-kere, horar da sana’o’i da kuma tsare-tsare masu kyau na yanayi don magance kalubalen da ke dadewa a cikin al’ummomin kasa.
Sununu ya bukaci masu bincike da su yi amfani da albarkatun da ake da su a cikin muhalli don gudanar da bincike mai kyau da kuma tabbatar da sakamako, bincike da sakamakon kokarin rage talauci.
Ministan ya bayyana dangantakar dake tsakanin aikace-aikacen fasaha da ilimin asali don ingantacciyar sakamako a fannin lafiya da sauran fannoni.
A cewarsa, bincike na inganta tsarin samar da aikin noma, inganta noma, girbi da kiwo wadanda suka dace da sauyin yanayi da kuma dabarun dakile sauyin yanayi.
Ya yaba wa UDUS bisa bullo da shirye-shiryen bincike na kimiyya da wadanda ba na kimiyya ba wadanda suka mayar da hankali kan samar da mafita ga kalubalen al’umma.
A cikin jawabinsa na musamman, Farfesa Shaibu Oricha-Bello, tsohon Provost na CHS, ya bayyana bincike da kirkire-kirkire a matsayin muhimman kayan aiki na amfani da damar dan Adam da muhalli.
Oricha-Bello ya ce taken taron, “Kirkirar Bincike a Kiwon Lafiyar Jama’a da Ayyuka don Ci gaba mai dorewa a Najeriya” na kan hanyar da ta dace kuma an zaba don bayar da gudummawa sosai wajen ci gaban kasa.
Ya kuma yaba wa masu shirya taron don zabar wasu jigogi guda biyu don taron, “Ƙarfafa Tsarin Kiwon Lafiya ta hanyar Bincike da Manufofin Shaida” da “Yin Amfani da Fasaha da Ilimin Yan Asalin Ƙasa don Ingantattun Sakamakon Lafiya.”
A cikin jawabinsa, Provost na CHS na yanzu, Farfesa Abdulgafar Jimoh, ya ce ra’ayoyin sun nuna ma’amala tsakanin bincike, ayyuka, manufofi da ci gaba mai dorewa na kowace al’umma.
Jimoh ya bayyana cewa kwalejin ta kunshi manyan jami’o’i biyar, makarantu biyu, cibiyoyi biyu, da cibiyoyi guda biyu na ci gaba na kwarewa a fannin bincike da horarwa.
Ya ce an yi amfani da wadannan wuraren ne domin horar da likitocin likitoci, likitocin hakori, ma’aikatan jinya, masana kimiyyar dakin gwaje-gwajen likitanci da duk wasu kwararrun likitocin hadin gwiwa.
“Baya ga shirye-shiryen karatun digiri, kwalejin kuma tana gudanar da ingantaccen shirin digiri na biyu a duk fannonin likitanci da kimiyyar kiwon lafiya.
“Yana da kyau a lura cewa CHS-UDUS tana gudanar da mafi girman shirye-shiryen Ph.D a cikin ƙasa a cikin fannonin kimiyyar asibiti.
“Kwalejin na da alaƙa da cibiyoyin bincike na ƙwarewa kuma suna ba da gudummawar da ta dace don inganta ilimin likitanci, ci gaba da kiwon lafiya da inganta sakamakon kiwon lafiya tare da bincike mai zurfi da hanyoyin tiyata.
“Ayyukan sun hada da dashen koda a Sakkwato da kewaye da kuma sakamakon binciken da aka buga a cikin mujallu masu tasiri, a matsayin hanyar yadawa da ba da gudummawa ga bangaren ilimi,” ya kara da cewa.
Mataimakin shugaban jami’ar, Farfesa Bashir Garba, ya ba da tabbacin karin tallafi ga ilimin likitanci da kiwon lafiya, tare da jajircewa wajen tabbatar da ka’idoji da ka’idojin kwararru.
Garba ya ce CHS ta samar da ingantaccen yanayi na koyo wanda ke taka muhimmiyar rawa wajen tsara makomar kwararrun likitocin ta da kuma kiwon lafiya.
Kamfanin dillancin labaran Najeriya (NAN) ya rawaito cewa tsohon mataimakin shugaban jam’iyyar UDUS, Farfesa Riskuwa Arabu-Shehu;
Babban Daraktan Likitoci na Jami’ar Usmanu Danfodio, Farfesa Anas Sabir; da Mataimakin Shugaban Jami’ar Tarayya Birnin-Kebbi, Farfesa Zayyan Umar, sun gabatar da jawabai da sauransu.(NAN)(www.nannews.ng)
HMH/COF
===========
Edited by Christiana Fadare
Uncategorized

Bangaren kiwo Zai samu ci gaban N74bn nan da 2035 — Gwamnatin Tarayya 

Bangaren kiwo Zai samu ci gaban N74bn nan da 2035 — Gwamnatin Tarayya 

Tattalin Arziki

Daga Felicia Imohimi
Abuja, Aug. 22, 2025(NAN) Gwamnatin tarayya ta ce fannin kiwo na da yuwuwar bunkasar tattalin arzikin na Naira Biliyam 74 nan da shekarar 2035 idan aka yi amfani da shi sosai, bisa hasashen da aka yi.

Mataimaki na musamman ga Ministan Dabbobi, Dokta Sale Momale, ya bayyana haka a wata hira da kamfanin dillancin labarai na Najeriya (NAN) a ranar Juma’a a Abuja.

Momale ya yi magana ne a gefen taron bita mai taken “Samar da zaman lafiya a tsakanin al’ummar Manoma da Makiyaya ta hanyar karfafa rawar da kafafen yada labarai ke takawa wajen bunkasa sana’ar kiwo a Najeriya.”

NAN ta ruwaito cewa shirin karfafa zaman lafiya da juriya a Najeriya (SPRING) ne ya shirya taron.

SPRING wani Ofishin ne na Ci Gaba na Ƙasashen Waje (FCDO) ne ke ba da tallafi tare da haɗin gwiwar ma’aikatar dabbobi.

Ya ce, don aiwatar da manufofi da tsare-tsaren ma’aikatar kiwo, akwai bukatar a kara wayar da kan al’umma, da samar da hanyoyin zuba jari a cikin sarkakkiya, da samar da zaman lafiya da zamantakewar al’umma.

Momale ya bayyana rawar da kafafen yada labarai ke takawa wajen gudanar da ayyukan wannan fanni.

Ya ce taron ya samar da hanyoyin musayar ra’ayi da kuma sanin mahalarta shirye-shiryen da suka ba da fifiko da nau’ukan aika sako domin cimma manufofin bunkasa sana’ar kiwo mai inganci a kasar nan.

A cewarsa, fannin kiwo a Najeriya na da dimbin damammakin da ba a yi amfani da shi ba, duk da haka yana fuskantar kalubale masu yawa da suka hada da rashin tsaro, rikicin makiyaya da manoma da kuma rashin fahimtar juna.

Momale, wanda ya ce ma’aikatar ta samar da dabaru don tafiyar da tsarin, ya lissafa manyan batutuwan da suka fi mayar da hankali a kai, wajen samar da ayyukan samar da kayayyaki daban-daban, da masu samar da kima a cikin manyan nau’in kiwo.

Ya ce, “jinsunan sun hada da tumaki, awaki, kiwon kaji, shanu da sauran dabbobi masu muhimmancin tattalin arziki.

“Muna da kwarin gwiwar cewa, shirya samar da kayayyaki a wannan fanni zai kawo sauyi a fannin, samar da guraben ayyukan yi, samar da rayuwa mai ɗorewa da kuma inganta ayyukan fannin a cikin shekaru masu zuwa, tare da samun bunƙasar Naira biliyan 74 nan da shekarar 2035.

“Za a iya cimma wannan ta hanyar dabaru da hanyoyin samar da kudade wadanda za su zaburar da matasa masu fa’ida sosai wadanda za su kasance masu jan hankalin matasa da mata matasa don samun damar saka hannun jari da shiga cikin samar da kayayyaki.

“Kiwo gabaɗaya suna fama da nau’ikan cututtuka daban-daban kamar na daji annoba da wuce iyaka kuma duk waɗannan suna buƙatar ƙwararrun ƙwararrun ƙwararrun fasaha, sani da ƙwarewa don sarrafa su.

“Ma’aikatar tana samar da hanyoyi da yawa tare da ba da damammaki don shiga tsakani a fannin.

“Za a horar da masu kera kayayyaki na gida tare da ba su basira da dabarun rigakafi.”

Jagoran bayar da shawarwari da hadin kai a shirin SPRING, Damian Ihekoronye, ​​ya bukaci kafafen yada labarai da su sake tunani a ko da yaushe kuma su kasance da ra’ayin rikice-rikice a cikin rahoton batutuwan da suka shafi noma da makiyaya.

Ya kuma bukaci ma’aikatar da ta zurfafa cudanya da ‘yan jarida tare da amfanar da su bayanan da za su yi amfani da su wajen ilimantar da jama’a da kuma wayar da kan jama’a.

“Ma’aikatar tana taimaka wa Najeriya ta fice daga tsoffin hanyoyin kiwon dabbobinmu, da sarrafa dabbobin mu zuwa hanyoyin zamani wadanda za su iya zama masu fa’ida ta fuskar tattalin arziki ga kowane dan Najeriya.

“Hakanan zai taimaka wajen rage rikice-rikicen da ba dole ba ne wanda galibi ke hade da bangaren noma .

“Muna da kwarin gwiwar cewa shirya noma tare da kiwo a karkashin ma’aikatar zai kawo sauyi a fannin da samar da guraben ayyukan yi, da kuma rayuwa mai dorewa.”

Ihekoronye ya ce hadin gwiwar SPRING da ma’aikatar an tsara shi ne don bunkasa fannin don ba da gudummawa ga tattalin arzikin kasa.

“Muna tafe ne daga bangaren samar da zaman lafiya, hadin kan al’umma tsakanin kungiyar manoma da makiyaya.

“SPRING tana ba da tallafi ga gwamnatin Najeriya don samar da kwanciyar hankali a Najeriya, yana baiwa ‘yan kasa damar cin gajiyar raguwar tashe-tashen hankula da kuma kara jurewa canjin yanayi.(NAN)(www.nannews.ng)
FUA/KO
==========

Kevin Okunzuwa ne ya gyara

Uncategorized

Halartar taron Tokyo na kasa da kasa kan ci gaban Afirka (TICAD9) ya dogara kan kwakkwaran manufa na kasuwanci — Tinubu

Halartar taron Tokyo na kasa da kasa kan ci gaban Afirka (TICAD9) ya dogara kan kwakkwaran manufa
na kasuwanci — Tinubu

Taro
Daga Muhydeen Jimoh
Abuja, 22 ga Agusta, 2025 (NAN) Shugaba Bola Tinubu ya ce halartar Najeriya a taron Tokyo na kasa da kasa kan ci gaban Afirka (TICAD9) ya dogara ne kan wani kwakkwaran manufa na kasuwanci da zuba jari na dala biliyan 1.

A yayin da yake jagorantar tawagar Najeriya masu karfin fada a ji a birnin Yokohama na kasar Japan, Tinubu ya ce
ziyarar na neman samar da sabbin kirkire-kirkire, da bunkasa masana’antu, da kuma karfafa Najeriya a matsayin kofar Afirka ta Yamma.

A cikin wani sakon da aka yi a kan kafarsa sa na X, @officialABAT, Tinubu ya jaddada cewa haɗin gwiwar Najeriya a TICAD9 dabara ce kuma da gangan, maimakon bikin. Shugaban ya bayyana cewa:

Ya ce “A #TICAD9, mai taken ‘Haɗin gwiwar samar da sabbin hanyoyin warwarewa tare da Afirka,’ Najeriya ta zo da bayyananniyar manufa.

“Haɗin kanmu yana da nufin buɗe sama da dala biliyan 1 a cikin kasuwanci da saka hannun jari, haɓaka sabbin sauye-sauye, faɗaɗa damammaki
ga matasa, da kuma sanya Najeriya a matsayin cibiyar Afirka ta Yamma.”

Ya bayyana TICAD9 a matsayin dandamali na haɗin gwiwa na dogon lokaci, wanda aka gina akan ƙirƙira, amincewa, da basira.

Tinubu ya kara da cewa: “wannan taron koli shine dandalin kaddamar da mu don samun ci gaba mai dorewa da hadin gwiwa a duniya, wanda aka kafa akan fasaha, amana, da basira.”

Da yake tabbatar da shugabancin Najeriya a ci gaban Afirka, Tinubu ya bayyana cewa al’ummar kasar a shirye suke su jagoranci ta gaba.

“Najeriya za ta jagoranci, kuma Afirka za ta tashi,” in ji shi.

Kamfanin Dillancin Labarai na Najeriya (NAN) ya ruwaito cewa, TICAD9 na hadin guiwa ne da Japan da takwarorinsu na ci gaba suka shirya shi, inda ya hada shugabannin Afirka, masu zuba jari, da cibiyoyi da dama.

Taron dai na neman samar da dauwamammen ci gaban tattalin arziki a fadin Afirka da kuma karfafa hadin gwiwa tsakanin kasashen nahiyar.

Kasancewar Tinubu ita ce ziyarar aikinsa ta farko a kasar Japan tun bayan hawansa mulki a watan Mayun 2023, inda ya jaddada kudurin Najeriya na zurfafa dangantakar tattalin arzikin Japan da Afirka.

Halartan tasa na kara nuni da shirye-shiryen Najeriya na jawo jarin kamfanoni masu zaman kansu da hadin gwiwa a duniya. (NAN)(www.nannews.ng)
MUYI/KTO
=========
Kamal Tayo Oropo ne ya gyara

Uncategorized

kwararriyar masaniya kan abinci ta gargadi iyaye akan abinci mai gina jiki ga yara

kwararriyar masaniya kan abinci ta gargadi iyaye akan abinci mai gina jiki ga yara

Daga Folasade Akpan
Abuja, Aug. 22, 2025 (NAN) Ms Uju Onuorah, wata kwararriyar masaniyar abinci mai gina jiki, ta bukaci iyaye da su fifita yawan abinci mai gina jiki a kan yawan abinci a lokacin da suke ciyar da ‘ya’yansu, musamman a lokacin da ake fuskantar matsalar karancin abinci a Najeriya.

Onuorah ta bayyana haka ne a wata hira da ta yi da Kamfanin Dillancin Labaran Najeriya (NAN) a Abuja ranar Alhamis.

Ta ce mayar da hankali kan abinci mai bitamin, ma’adanai, da furotin zai taimaka sosai wajen tallafawa ci gaban
yara da lafiyar kwakwalwa.

NAN ta rahoto cewa Gwamnatin Tarayya ta bayyana damuwarta kan matsalar karancin abinci da Najeriya ke fuskanta,
inda ta bayyana cewa kimanin ‘yan Najeriya miliyan 161 ne ke fama da karancin abinci a halin yanzu.

Har ila yau, ya ce matsalar karancin abinci ta karu sosai, inda matsakaicin ya karu daga kashi 35 cikin 100 a shekarar 2014 zuwa kusan kashi 74 cikin 100 a shekarar 2025.

Ta ce yara ‘yan kasa da shekaru biyar suna bukatar abinci mai yawan kuzari, don haka ya kamata iyaye su yunkura su hada da sinadarin carbohydrate akalla guda daya kamar dawa, dankali, shinkafa ko rogo.

Masanin ilimin abinci mai gina jiki ta ce ya kamata abincin ya kasance tare da tushen furotin kamar wake, kwai, gyada ko kananan kifi a kullum.

A cewarta, ba za a taba tsallake karin kumallo ba, saboda yana tsara yanayin kuzarin ranar.

“Ko da wani ƙaƙƙarfan kunu mai sauƙi tare da gyada ko soya na iya yin tasiri,” in ji ta.

Onuorah ta jaddada bukatar abin da ta kira ‘ciyar da yara ta farko’, inda ake fara ba da yara kafin a raba abinci tsakanin
sauran ‘yan uwa.

Ta ce “al’adar baiwa yara mafi kankantar kaso na nama ko nama kwata-kwata ya kamata a daina, yara suna bukatar furotin fiye da manya don girma da gina jiki.

“Iyaye kuma su guji ciyar da su abinci mara kyau, saboda waɗannan ba sa ƙarawa jiki abinci mai gina jiki.”

Masanar ta kara da cewa iyalai za su iya samar da abinci mai gina jiki ba tare da kashe abin da ya wuce karfinsu ba ta hanyar dogaro da araha, kayan abinci na gida.

Ta ce “za a iya amfani da masara, gero da dawa wajen yin kunu mai wadatar kuzari, yayin da nau’in abunci irin su wake, gyada da waken soya ke samar da furotin.

“Ana iya hada kayan rogo kamar garri da fufu da miya na kayan lambu da aka wadatar da ganye irin su ugu, amaranth ko zogale.”

Onuorah ya ce ‘ya’yan itatuwa irin su pawpaw, ayaba da mangoro sun kasance masu samun isasshen bitamin, yayin da busasshen kifin crayfish da sauran ƙananan kifi na iya samar da furotin mai arha idan aka haɗa su cikin miya.

“Alal misali, ana iya ƙarfafa kunun garin masara da gyada, garin waken soya ko madara, ana iya cin abincin rogo kamar garri da fufu da miya, da kayan lambu, kuma za a iya haɗa garin dawa da miya na wake ko stew.

“Hanyoyin dafa abinci kuma suna da mahimmanci, yayin da turara kayan lambu yana adana ƙarin bitamin,” in ji ta.

Ta ƙarfafa daidaita abincin da ya ƙunshi carbohydrates, sunadarai da kayan lambu, ko da a cikin ƙananan sassa, ga manya a cikin yanayi guda.

Onuorah ta kara da cewa iyalai na iya amfani da hanyoyin kiyayewa na gargajiya don tsawaita rayuwar abincin gida ba tare da kayan aiki masu tsada ba.

Ta ce bushewar rana yana da tasiri ga kayan lambu, kifi, da nama, yana rage danshi da ke haifar da lalacewa.

A cewarta, ya kamata a bushe hatsi kamar masara, gero, da wake sosai sannan a ajiye su a cikin kwantena masu hana iska domin hana kamuwa da cutar kwaro.

“Ana iya ajiye amfanin gona kamar dawa da rogo a wuri mai sanyi, busasshiyar wuri, yayin da ake iya sarrafa rogo ta zama garri ko gari
don adanawa. (NAN)(www.nannews.ng)
FOF/JPE
=======
Joseph Edeh ne ya gyara