• Home
  • Shafin Labarai

Shafin Labarai

Uncategorized

Cibiyar Kimiyyar abunci ta bukaci Gwamnatin Tarayya da ta saka hannun jari a kimiyyar abinci

Cibiyar Kimiyyar abunci ta bukaci Gwamnatin Tarayya da ta saka hannun jari a kimiyyar abinci

Kimiyya

By Funmilola Gboteku

Legas, Janairu 14, 2025 (NAN) Cibiyar Kimiyyar Abinci da Fasaha ta Najeriya (NIFST) ta bukaci Gwamnatin Tarayya da ta ba da fifikon tallafi ga masana kimiyyar abinci don magance matsalolin tsaro a kasa.

Dr Bola Osinowo, Shugaban NIFST ne ya yi wannan roko a wata hira da Kamfanin Dillancin Labarai na Najeriya (NAN) a Legas ranar Talata.

A cewarsa, kimiyyar abinci tana taka muhimmiyar rawa wajen samar da abinci, yayin da al’ummar kasar ke fuskantar kalubale sakamakon karuwar yawan jama’a da kuma rage albarkatun kasa.

Da yake jaddada wajibcin tallafin gwamnati, Osinowo ya lura cewa kimiyyar abinci ta na ba da mafita don tinkarar kalubale mai sarkakiya na samar da abinci ta hanyar inganta kwanciyar hankali da samar da abinci da rage kalubalen gida.

“ Bada fifiko da tallafawa masana kimiyyar abinci a Najeriya, gwamnati na iya yin la’akari da bayar da tallafin karatu da tallafi ga daliban da ke neman digiri a kimiyyar abinci da sauran fannonin da suka shafi abinci.

“Wani fanni kuma shi ne bayar da horo da shirye-shirye na gina ƙwazo ga ɗalibai don haɓaka ƙwarewarsu da iliminsu.

“Haka kuma za su iya kafa shirye-shiryen horarwa da hadin gwiwa don samar da kwarewa da jagoranci,” in ji Osinowo.

Shugaban NIFST ya jaddada bukatar bincike da kudade na ci gaba, ciki har da tallafin bincike da cibiyoyin kirkire-kirkire, ga masana kimiyyar abinci.

Ya jaddada mahimmancin ababen more rayuwa da kayan aiki na zamani dakunan gwaje-gwaje da na’urorin gwajin abinci, ya kara da cewa hakan zai taimaka wa masana kimiyyar abinci wajen gudanar da ayyukansu.

Osinowo ya jaddada mahimmancin kafa ingantattun manufofi, kyawawan ka’idojin kiyaye abinci, da tsauraran matakan tabbatar da ingantaccen tsarin abinci mai dorewa.

Bugu da kari, ya ce karramawa da kara kuzari, kamar kyaututtuka da albashi, su ma suna da muhimmanci ga masana kimiyyar abinci.

“Tallafin ga masana kimiyyar abinci na iya haifar da ingantacciyar ingancin abinci, kamar yadda ka’idoji da shirye-shiryen takaddun shaida za su tabbatar da cewa samfuran abinci sun cika ka’idojin inganci da aminci.

” Masana’antar abinci mai inganci za ta iya taimakawa wajen bunkasar tattalin arziki, samar da ayyukan yi da inganta rayuwa,” in ji Osinowo.

Shugaban NIFST ya kuma bukaci gwamnati da ta tallafa wajen samar da abinci a cikin gida da sarrafa su domin rage dogaro da kayan abinci da ake shigowa da su Najeriya. (NAN) (www.nannews.ng)

FOG/COF

=========

Edited by Christiana Fadare

Uncategorized

Shugaban Sojoji yi kira da a hadin gwiwa don jin dadin matan da mazansu suka mutu, da marayu

Shugaban Sojoji yi kira da a hadin gwiwa don jin dadin matan da mazansu suka mutu, da marayu

Taimako

Daga Habibu Harisu

Sokoto Jan. 13, 2025 (NAN) Manjo Janar Ibikunle Ajose, babban kwamandan runduna ta 8 ta rundunar sojojin Najeriya dake Sokoto, ya bukaci hadin gwiwa da kungiyoyin mata domin inganta ayyukan jin dadin matan da mazansu suka mutu da kuma marayu.

Ya yi wannan kiran ne a yayin taron lacca da sashin ya shirya a wani bangare na bikin tunawa da sojojin Najeriya na shekarar 2025 (AFRDC) da aka yi ranar Litinin a Sokoto.

Ajose ya jaddada muhimmiyar rawar da kungiyar matan sojan Najeriya (NAOWA), kungiyar matan soja, da kwamitocin jin dadin jama’a ke takawa wajen inganta ladabtarwa da karfafawa mata da kananan yara.

Ya kuma jaddada bukatar wadannan kungiyoyi su kara kaimi wajen gudanar da yakin neman zabe a kan zamantakewar aure da iyali, tarbiyyar ’ya’ya da ta dace, da sauran batutuwan da suka shafi inganta rayuwa.

Ya kuma bayyana mahimmancin taimako mai dorewa don tallafa wa mata da yara, musamman zawarawa da marayu a fannin aikin soja.

“Muna bukatar karin dabaru don magance kalubalen ci gaba daga masu ruwa da tsaki musamman wajen magance matsalolin da ma’aikatan soji ke fuskanta yayin da suke bakin aiki da kuma bayan haka,” in ji shi.

Ajose ya kuma yi tsokaci kan sadaukarwar da jami’an soji suka yi wajen tabbatar da tsaron al’umma tare da karfafa gwiwar kowa da kowa ya girmama jaruman da suka mutu ta hanyar ba da gudummawar hadin kai da zaman lafiya a cikin al’ummarsu.

Ya kuma shawarci ma’aikatan da su tabbatar an sanya sunayen ma’auratan a matsayin Next na Kin (NOK) a cikin takardun hukuma don gujewa sabani bayan mutuwar ma’aikata.

Ajose ya jaddada cewa aure mai kyau ba shi da wani amfani idan mutum yana zaune da abokiyar zaman aure da bai amince da shi ba, inda ya bukaci ma’aikatan soji da su gyara irin wadannan matsalolin a rayuwarsu.

A yayin taron, babban bako mai jawabi, Kyaftin Dabotaribo Henry, ya tattauna batun tanadin dokar rundunar sojan kasar dangane da fasalin mutuwa, tanadin jin dadin yara, da sauran hakkokinsu.

Henry ya zayyana buƙatun da suka wajaba don da’awar mutuwa mai sauƙi tare da gargaɗin ma’aikata game da zaɓar NOK mai alhakin da cike bayanan banki daidai.

A nata jawabin shugabar kungiyar lauyoyin Najeriya NBA reshen jihar Sokoto, Madam Rasheeda Muhammad ta jaddada muhimmancin zabar NOK mai kyau.

Ta bayyana cewa, a yawancin lokuta, ’yan’uwa irin su ’yan’uwa suna yin lalata da dukiyoyin da suka mutu, wanda hakan ya sa matan da yaran da a ka mutu a ka bari tukuna cikin mawuyacin hali.

Zauren ya hada da bangaren tambayoyi da amsa inda matan da mazansu suka mutu, tsoffin sojoji da marayu suka yi tambaya game da samun tallafi da sauran tallafin da sojojin Najeriya ke bayarwa.

Taron ya samu halartar manyan baki da dama ciki har da kwamandan Garrison Brigediya Alex Tawasini da Brigediya Amadike Unaogu.

Baya ga laccar, kungiyar ta shirya taron wayar da kan jama’a a Gidan Gabas da ke karamar Hukumar Dange/Shuni ta Jihar Sakkwato, inda aka ba da aikin jinya kyauta ga mutane kusan 5,000.

Brigediya Ogbonnaya Igwe, wanda ya wakilci Ajose, ya ce wayar da kan jama’a na daga cikin al’adar sojojin Najeriya.

Ayyukan jinya sun haɗa da maganin zazzabin cizon sauro da hauhawar jini, kula da ido, aikin haƙori, tantance ciwon sukari, da kula da yara.(NAN)(www.nannews.ng)

HMH/AMM

========

Abiemwense Moru ne ya gyara

Uncategorized

Afirka na da abin da ake bukata don bunkasa kanta – Tinubu

Afirka na da abin da ake bukata don bunkasa kanta – Tinubu

Ci gaba

By Salif Atojoko

Abuja, Jan 14, 2025. Shugaba Bola Tinubu ya ce Afirka na da abin da ya kamata ta bunkasa kanta, don haka ya kamata ta sa ido a don inganta harkokin kasuwanci tsakanin Afirka da jama’a da kuma nahiyar Afirka.

Shugaban ya fadi haka ne a kan asusunsa na yanar gizo a ranar Litinin, inda ya kara da cewa ya samu nasarar tattaunawa da Shugaban Ruwanda, Paul Kagame, a jajibirin makon Dorewa na Abu Dhabi (ADSW 2025).

“Muna da albarkatun, mutane da kuma iya kwarewa. Dole ne mu sa ido don inganta kasuwanci da haɗin gwiwa tsakanin Afirka don amfanar jama’ar Afirka da nahiyar baki daya.

“ Afirka a yanzu tana ci lokacinta, Za mu iya. Dole mu hada hannu. Za mu yi abinda ya da ce,” in ji Tinubu.

Shugaban ya bar Abuja ne a ranar 11 ga watan Janairu domin halartar taron 2025 na Abu Dhabi Sustainability Week.

Shugaban Hadaddiyar Daular Larabawa, Sheikh Mohamed Al Nahyan, ya gayyaci shugaba Tinubu domin halartar taron, wanda zai gudana a Masarautar daga ranar 12 zuwa 18 ga watan Janairu.

Ana sa ran taron zai tattaro shugabannin kasashen duniya don hanzarta ci gaba mai dorewa da kuma ciyar da ci gaban tattalin arzikin kasashe gaba gaya.

Taron mai taken, ‘Nexus na Gaba; Supercharging Sustainable Progress,’ zai baiwa masu tsara manufofi, ‘yan kasuwa, da shugabannin ƙungiyoyin jama’a damar gano hanyoyin da za a bi don saurin sauyi zuwa tattalin arziƙi mai dorewa da kuma haifar da sabbin hanyoyin zamani na wadata ga kowa. (NAN) (www.nannews.ng)

SA/MNA

Maureen Atuonwu ta gyara

 

Uncategorized

Karamar Hukumar Hadejia ta haramta da daukar fasinjoji barkatai 

Karamar Hukumar Hadejia ta haramta da daukar fasinjoji barkatai

Parks
Daga Muhammad Nasir Bashir
Dutse, Jan. 13, 2025 (NAN) Majalisar karamar hukumar Hadejia ta jihar Jigawa ta ce ta haramta duk wani wurin dauka da sauke fasinjoji maras izini a yankin domin rage cunkoso da sauran matsalolin tsaro.

Jami’in yada labarai na karamar hukumar, Alhaji Muhammad Talaki, ne ya bayyana hakan a wata sanarwa da ya rabawa kamfanin dillancin labarai na Najeriya NAN a ranar Litinin.

Talaki ya ce an sanar da haramcin ne a cikin wata sanarwar da a fitar fitar a karshen taron kwamitin rage cunkoson ababen hawa na majalisar Hadejia a ranar Laraba a Hadejia.

“Kwamitin rage cunkoson ababen hawa na karamar hukumar Hadejia ya hana daukar fasinjoji da sauke kaya da lodin fasinjoji a wajen wuraren da aka amince da su a fadin yankin.

“Wannan na kunshe ne a cikin wata sanarwar da Shugaban kwamitin kuma mai kula da Motoci na shiyyar, Alhaji Sani Barde, ya fitar jim kadan bayan kammala taron kwamitin da ma’aikata da ma’a sana’ar sufuri da kuma kungiyoyin ‘yan kasuwa na yankin.

“Saboda haka, ana umurtar motocin haya da kananan motocin bas da su dauko da sauke fasinjojin su kawai a wuraren da gwamnati ta amince da kuma ta kebance tasha a yankin karamar hukumar,” in ji shi.

Talaki ya bayyana cewa an yanke shawarar ne bayan dogon nazari kan yadda za a rage cunkoson ababen hawa da ke haddasa yawaitar hadurra a tituna da kuma rashin bin ka’ida a yankin.

Ya ce, kwamitin ya kuma amince cewa, daga yanzu duk wani direban mota da aka kama yana tukin mota da hadari a kowace hanya a yankin, musamman a lokacin daurin aure, za a gurfanar da shi a gaban kuliya.

A cewarsa, duk wani ko direban da aka samu yana lodin fasinja ko lodi kaya gefen hanya da kuma daukar fasinja saman ababan hawa za a gurfanar da shi gaban kotu.

“Kwamitin ya kuma yanke shawarar cewa direbobin da ke da hannu wajen shan miyagun kwayoyi, gudu wuce kima da kuma wadanda ba su kai shekaru ba za su fuskanci fushin doka.

“Har ila yau, kwamitin ya amince da soke duk izinin rumfunan wucin gadi a kan manyan tituna a yankin kuma ya shawarci wadanda ke da irin wannan izini su tuntubi majalisar don sabunta,” in ji shi.

Talaki ya yi nuni da cewa, “an dauki kwakkwaran matakai ne domin rage yawan hadurran tituna tare da dakile cunkoson ababen hawa domin kare rayuka da dukiyoyin ‘yan kasa.

Sanarwar ta bayyana cewa taron ya samu halartar wakilan hukumomin tsaro da shugabannin gargajiya na yankin. (NAN) (www.nannews.ng)

MNB/GOM/USO
Gregg Mmaduakolam/Sam Oditah ya gyara

Al'umma

Shugaban NAN ya yaba da gudummawar da Pate ya bayar ga ayyukan jarida

Shugaban NAN ya yaba da gudummawar da Pate ya bayar ga ayyukan jarida

Gudunmuwa

Daga Peter Uwumarogie

Akko (Jihar Gombe), 31 ga Oktoba, 2024 (NAN) Malam Ali Muhammad Ali, Manajan Daraktan Kamfanin Dillancin Labaran Najeriya NAN, ya yaba da gudummawar da Farfesa Umar Pate ke bayarwa ga ci gaban masana’antar aikin jarida da watsa labarai a Najeriya.

Pate shine mataimakin shugaban jami’ar tarayya ta Kashere dake jihar Gombe.

Ali ya bayyana haka ne a lokacin da ya jagoranci mambobin ma’aikatan hukumar a ziyarar ban girma da suka kai jami’ar.

Ya bayyana Pate a matsayin mashahurin malamin sadarwa kuma aminin kafafen yada labarai bisa la’akari da irin gudunmawar da yake bayarwa wajen bunkasa wannan sana’a.

Shugaban NAN ya lura da cewa Pate ya yi amfani da kwarewarsa don fara maganganun kasa da na duniya wanda ya shafi sana’ar aikin jarida ta kowane bangare.

“Muna sane da Pate sanannen mutum ne a cikin da’irar kafofin watsa labarai a duniya.

“Baya kasancewarsa mashahurin masanin harkokin sadarwa, shi ma haziki ne mai suna kuma abokin kafafen yada labarai.

“Ya kasance amintaccen aminin NAN. Tunda muka karbi ragamar mulki, ya jagorance mu ta hanyar basirarsa da girmansa.

“Ya kasance, a cikin shekarar da ta gabata, ya girmama gayyatarmu don ja da baya da sauran ayyukan, kuma saboda haka, muna godiya sosai.” Yace.

Ali ya ce ya je jihar ne a wani rangadin da ya kai a cibiyoyin NAN a yankin Arewa-maso-Gabas, domin tantancewa da karfafa ayyukanta.

A cewarsa, NAN za ta bude wani sabon ofishin gundumar a Kaltungo tare da tura dan jarida a wurin domin inganta labaran al’ummomin karkara a jihar.

Da yake mayar da martani, Farfesa Umar Gurama, mataimakin shugaban hukumar, ya yabawa tawagar NAN karkashin jagorancin Ali bisa wannan ziyarar.

Gurama ya kuma bayyana Pate a matsayin “albarka ce ga cibiyar,” tun lokacin da ya hau kan karagar mulki shekaru uku da suka wuce.

Ya ce Pate ya bullo da tsare-tsare masu inganci wadanda suka yi tasiri ga ababen more rayuwa na cibiyar tare da inganta kimarta a cibiyar a kasar.

“Prof. Pate ya kara daraja ga wannan babbar cibiya tun bayan hawansa shekaru uku da suka wuce a jami’a ya  kawar da kalubale da ta samu shekaru da suka gabata.

“Lokacin da shi (Pate) ya zo, FUK ta kasance a matsayi na 108 a kasar nan amma a yau mun zo na 25 a kasar; duk wadannan nasarorin da aka samu sun samu ne sakamakon kyakkyawan shugabanci daga gare shi.

“A da, muna da shirye-shiryen kwasa-kwasai ilimi 40 amma a yau, wanda ya karu zuwa 98 kuma dukkanin kwasa-kwasan sun samu karbuwa daga Hukumar Jami’ar Kasa (NUC),” in ji shi.

Yayin da ya yaba wa NAN kan yadda ta taimaka wajen inganta martabar Jami’ar ta hanyar bayar da rahotannin ayyukanta da karin goyon baya ga hukumar.

Muhimman abubuwan ziyarar sun hada da duba gidan rediyon FUK FM da kuma sabon harabar da ake ginawa. (NAN) (www.nannews.ng)

UP/RSA

 

======

 

Rabiu Sani-Ali ya gyara

Al'umma

Kungiyar Gwamnoni, majalisa ta nemi samawa sarakuna aiki a tsarin mulkin kasa

Kungiyar Gwamnoni, majalisa ta nemi samawa sarakuna aiki a tsarin mulkin kasa

Ayyuka

Daga Salisu Sani-Idris

Abuja, Oktoba 31, 2024 (NAN) Kungiyar Gwamnonin Najeriya (NGF) da majalisar sarakuna ta kasa sun yi kira da a samar da doka cikin tsarin mulki don samawa sarakuna ayyuka a fadin kasa.

Gwamna Dapo Abiodun na Ogun, ya yi wannan kiran ne a lokacin da yake zantawa da manema labarai a karshen taron hadin gwiwa tsakanin kungiyar NGF da majalisar da aka gudanar a dakin taro na Banquet da ke fadar shugaban kasa a Villa a Abuja.

“Wannan taron irin sa na farko ya kasance ne a taron kungiyar gwamnonin Najeriya, karkashin jagorancin shugaban mu Gwamna AbdulRahman AbdulRazak na jihar Kwara.

“Ajandar ranar, da sauransu, ita ce batun rawar da tsarin mulki zai taka ga sarakunan gargajiya,” in ji shi.

Gwamnan ya ce a halin yanzu akwai kudirin doka a gaban Majalisar Dokoki ta kasa, inda ake neman a ba sarakunan gargajiya rawar da tsarin mulki ya tanada.

“Bayan mun samu ‘yan bayanai daga sarakunanmu, kungiyar Etsu Nupe ta yi mana bayanin yadda kudirin dokar ya kasance, kuma mun amince da kudirin da aka gabatar, kamar yadda aka gabatar,” in ji Abiodun.

Ya ce taron ya kuma amince da a kafa kwamitin hadin gwiwa na gwamnoni da sarakunan gargajiya domin tabbatar da cewa an shigar da maganganun da aka yi a taron a cikin kudirin samar da kwakkwarar takarda.

Ya ce, kudirin na karshe zai kasance wata takarda ce da za ta hada karfi da karfe da za ta kara karfafa gwiwar sarakunan gargajiya, tare da sanya su cikin harkokin mulki, zaman lafiya, tsaro a fadin kasar nan.

Abiodun ya kuma ce taron ya tattauna ne kan zaman lafiya da tsaro, samar da abinci, da duk wata barazana da ta kunno kai.

“Haka zalika an kara jaddada irin rawar da sarakunan mu suka yi, tunda su ne suka fi kusa da talakawa.

“Kuma an yi sa’a, an albarkace mu da da yawa daga cikinsu waɗanda suke da gogewa, masu ilimi; muna da sojoji da suka yi ritaya wadanda ba za a iya kima da gudunmawarsu ba.

“Mun kuma tattauna batutuwan da suka shafi ‘yan sandan jihohi da cin zarafin mata. Mun yi magana game da tasiri, ko akasin haka, cin gashin kan kananan hukumomi ga sarakunan gargajiya.

“Manufar ita ce sanar da su abin da hukuncin Kotun Koli yake nufi, domin su sami kyakkyawar fahimtar tasirin wannan hukuncin idan aka fara aiwatarwa,” in ji shi.

A nasa bangaren, Alhaji Yahaya Abubakar, Etsu Nupe, ya yabawa kungiyar NGF bisa goyon bayan rawar da tsarin mulki ya baiwa sarakunan gargajiya.

Ya tabbatar da cewa taron ya tattauna ne kan yadda za a warware matsaloli, musamman rawar da tsarin mulki ya baiwa sarakunan gargajiya.

“Na gabatar da takaitaccen bayani kan kudirin da ake aikewa Majalisar Dokoki ta kasa, domin kamar yadda kuka sani, a halin yanzu akwai kwamitin da ke da alhakin duba kundin tsarin mulkin kasar na 1999.

“Don haka, mun riga mun gabatar da wani kudiri ga kwamitin da nufin gyara kundin tsarin mulki yadda ya kamata ta hanyar tantance wuraren da muka ambata,” in ji shi.

Ya bayyana cewa tsarin, aiki da kuma kudade na cibiyoyin gargajiya an bayyana su a cikin kudirin dokar.

“Babu wani abu da zai iya faruwa ba tare da ingantaccen kudade ba. Don haka, mun yi imani da ƙarfi cewa idan hukumomin suna samun kuɗi sosai, za mu yi aiki sosai.

Etsu Nupe ya ce “A yanzu cibiyarmu tana da ƙwararru, tare da jami’an soja da suka yi ritaya, masu fasaha da kowane fanni da za ku iya tunani akai,” in ji Etsu Nupe.

Ya bayyana cewa tuni aka kafa wani kwamiti wanda ya kunshi mambobi 15 a karkashin jagorancin Gwamna Hope Uzodima na Imo.

“Kwamitin zai magance wadannan batutuwa sannan ya dawo da rahoto a zauren taron domin a dauki matakan da suka dace,” in ji shi. (NAN) (www.nannews.ng)

SSI/SA

 

Salif Atojoko ne ya gyara

 

=============

 

 

Lafiya

Fasahar zamani za ta haɓaka nazarin bayanai, sa ido kan cututtuka – NCDC, WHO

Fasahar zamani za ta haɓaka nazarin bayanai, sa ido kan cututtuka – NCDC, WHO

Fasaha

By Vivian Ihech

Legas, Oktoba 31, 2024 (NAN) Wasu masana harkokin kiwon lafiyar jama’a sun jaddada mahimmancin anfani da fasahar zamani (Artificial Intelligence AI) wajen tattara bayanai da bincike don sa ido kan cututtuka a Najeriya.

Kwararrun sun yi magana ne a wajen taron bitar cututtuka na shekara-shekara karo na 5, da Cibiyar Kula da Cututtuka ta Najeriya (NCDC), ta gudanar a Legas.

Kamfanin Dillancin Labaran Najeriya NAN ya ruwaito cewa an fara taron na kwanaki uku ne a ranar Litinin, 28 ga watan Oktoba, kuma mai taken “Karfafa Tsaron Lafiyar Duniya ta hanyar Inganta Sa ido.”

A cewarsu, ingantaccen amfani da hanyoyin bayanai daban-daban, gami da kafofin watsa labarun da wuraren kiwon lafiya, don bin diddigin cututtuka da inganta martanin lafiyar jama’a, ya zama dole.

Dr Jide Idris, Darakta-Janar na NCDC, a jawabinsa a wajen bude taron, ya bayyana cewa, rikice-rikicen kiwon lafiyar jama’a, ba wai kawai ya nuna irin raunin da kasar ke fama da shi ba, har ma sun nuna gibin da ke tattare da albarkatun kasa, da tsarin bayanai, da kuma iyawar bil’adama.

A cewarsa, duk da cewa Najeriya ta fuskanci matsaloli tare da shawo kan wasu munanan matsalolin kiwon lafiyar jama’a, akwai bukatar a kara kaimi domin dakile kalubalen.

Rikicin sun hada da Ebola, COVID-19, kyanda, kwalara, zazzabin Lassa, Mpox, ciwon sankarau, “da kuma sabbin cututtukan da suka kunno kai, galibi barazanar kiwon lafiya kamar wanda ake zargin gubar karfe mai nauyi da muke magancewa yanzu.

“Muna tsaye a kan gaba don fuskantar barazanar da yawa – na saba da sababbi, wanda ake iya faɗi da kuma ba zato ba tsammani.

”A yau, muna fama da barkewar cutar kwalara da ta yi kamari sakamakon mummunar ambaliyar ruwa a jahohinmu.

“Ƙarin bayanai daga waɗannan barazanar lafiyar jama’a ba ƙididdiga ba ce kawai; labarai ne na iyalai, al’ummomi, da daidaikun mutane waɗanda rayuwarsu ta rataya a ma’auni.

“Wannan rikicin lafiyar jama’a ba wai kawai ya nuna rauninmu ba ne amma ya fallasa gibi a cikin albarkatu, tsarin bayanai, da kuma karfin mutane,” in ji shi.

Idris ya ce, tsarin tsaron lafiyar al’umma, kamar ’yan kungiyoyi ne masu kima da aka jibge a matakin jiha, kananan hukumomi da al’umma, ya kasance kashin bayansa.

Ya ce sauye-sauyen da ake samu a harkokin gudanarwa, da sauya albarkatu da abubuwan da suka shafi turawa, sun rage wannan matsayi, da barin mutane masu rauni da kuma wanzuwa a wurare masu mahimmanci.

Ya ce jinkirin watsa bayanai, rashin daidaiton ingancin bayanai, da kuma tsawon lokacin da za a iya juyar da dakin gwaje-gwaje na hana shi yin aiki cikin sauri da yanke hukunci.

Sai dai Idris ya ce kalubalen ba za su raunana kudurin cibiyar na kare ‘yan Najeriya ta hanyar yin rigakafi, ganowa da kuma tunkarar matsalolin kiwon lafiya ba.

Ya jaddada buƙatar daidaitawa don biyan buƙatun yanayin yanayi na duniya.

“Sabbin fasahohi irin su IDSR na lantarki, tsarin leƙen asirin annoba da ci-gaba na kayan aikin bincike ba zaɓaɓɓu ba ne kawai; su ne bukatu.

“Kamar yadda ƙwayoyin cuta ke tasowa, haka kuma dole ne mu mayar da martani.

“An kira mu da mu yi tunani ba kawai a matsayin ƙwararrun kiwon lafiya ba amma a matsayin majagaba don tabbatar da cewa an samar da kariyar lafiyar al’ummarmu don nan gaba,” in ji shi.

Idris ya ce dole ne tattaunawar ta wuce irin yadda ake amfani da ita a halin yanzu, inda ya kara da cewa sun kasance a cikin tseren lokaci da rikitarwa, inda cututtukan cututtuka ke tasowa da kuma iyakoki.

A cewarsa, dole ne mu inganta hanyoyinmu, ba kawai don ci gaba da ci gaba da waɗannan barazanar ba amma mu ci gaba da kasancewa a gaba.

Ya bukaci hadin kai don gina tsarin kiwon lafiya mai juriya da jin dadin al’umma.

“Tsarin sa ido, manufofinmu, da ayyukan lafiyar jama’a dole ne su kasance masu inganci, bayanai masu inganci, tare da tabbatar da cewa mun kasance masu juriya da juriya ta fuskar yiwuwar barkewar cutar,” in ji shi.

Idris ya ce akwai bukatar a gina kan harsashi mai nasara, da daukaka matsayin sa ido da daukar matakan dakile cututtuka, sannan a tabbatar da cewa kowace al’ummar Najeriya ta jajirce wajen yakar matsalolin lafiya.

Kwamishinan lafiya na jihar Legas, Farfesa Akin Abayomi, ya jaddada muhimmancin sa ido kan cututtuka da kuma shirye-shiryen tunkarar annobar.

Da yake amincewa da bullar sabbin barazanar kiwon lafiya, ya ce akwai bukatar a ci gaba da sa ido da tantancewa, musamman ta hanyar amfani da fasaha.

Dr Walter Mulombo, Wakilin Hukumar Lafiya ta Duniya (WHO) a Najeriya, ya kuma jaddada bukatar yin amfani da fasaha, ciki har da AI, don inganta nazarin bayanai da yanke shawara a matakin kananan hukumomi da jihohi.

A cewarsa, akwai rawar da ake takawa wajen yin hasashe da kuma mayar da martani ga al’amuran kiwon lafiya kafin su bayyana, yana mai nuna muhimmancinsa a Najeriya.

“Muna cikin lokacin tsarin kiwon lafiya daya; Ana buƙatar ƙasashe don tabbatar da cewa duk ayyukan sa ido, ko a cikin mahallin dabba ko na ɗan adam ko ma a cikin muhalli, an haɗa su kuma an raba bayanai.

“Saboda abin da ke faruwa ga lafiya abin da ke faruwa ne a muhallinmu da kuma abubuwan da ke faruwa a cikin yanayin halittu suna tasiri.

“Don haka, wannan wata dama ce ta sake tunani game da sa ido a Najeriya,” in ji shi.

Mulombo ya kuma yi nuni da cewa akwai bukatar a sanya bayanan sirri a ciki.

“Yanzu, ko da ba mu sani ba, duniya za ta riga ta sani ta hanyar fasaha na wucin gadi, wani abu yana faruwa a Najeriya tun kafin Najeriya ta sani.

“Saboda haka, magana game da aiki, kuma muna yin kyau, ikon biyan waɗannan buƙatun ne. Kuma ba mu kasance a cikin ƙarni da suka gabata ba.

“Akwai sabbin matakan da ke kirkira ga hanyoyi daban-daban na tunani da hanyoyi daban-daban na saka hannun jari da sa ido shine mabuɗin kuma dole ne a hada kai,” in ji shi. (NAN) (www.nannews.ng)

VIV/ACA/AIO

 

==========

 

Chidinma Agu/Oluwafunke Ishola ne ya gyara shi

Uncategorized

Tinubu ya nada Manjo-Janar Oluyede matsayin mukaddashin COAS

Tinubu ya nada Manjo-Janar Oluyede matsayin mukaddashin COAS

Nadi

By Salif Atojoko

Abuja, Oktoba 31, 2024 (NAN) Shugaban kasa Bola Tinubu ya nada Maj.-Gen. Olufemi Oluyede, a matsayin mukaddashin babban hafsan soji (COAS).

Oluyede zai yi aiki a kan mukamin har sai an dawo da babban hafsan sojin kasa, Laftanar-Janar. Taoreed Lagbaja, Mista Bayo Onanuga, mai ba shugaban kasa shawara na musamman kan yada labarai da dabaru, ya bayyana a cikin wata sanarwa.

Har zuwa nadin nasa, Oluyede ya rike mukamin kwamandan runduna ta 56 na rundunar sojojin Najeriya da ke Jaji, Kaduna.

Oluyede da Lagbaja mai shekaru 56 da haihuwa sun kasance abokan kwas kuma mambobi ne na kwas na 39 na yau da kullun.

An ba shi mukamin Laftanar na biyu a shekarar 1992, wanda ya fara aiki daga 1987. Ya hau Manjo-Janar a watan Satumba 2020.

Oluyede ya kasance Kwamandan Platoon kuma mai bada shawara a Bataliya 65, Kwamandan Kamfani a Bataliya ta 177 Guards, Brigade Jami’in Tsaron Ma’aikata, Makarantar Koyarwa ta Amphibious.

Oluyede ya yi ayyuka da dama, ciki har da kungiyar sa ido kan kungiyar tattalin arzikin kasashen yammacin Afirka (ECMOG) a Laberiya.

Operation HARMONY IV da ke Bakassi, da kuma Operation HADIN KAI a gidan wasan kwaikwayo na Arewa maso Gabas, inda ya jagoranci 27 Task Force Brigade.

“Oluyede ya sami karramawa da yawa saboda kyakkyawar hidimar da ya yi a fannonin ayyuka daban-daban.

“Wadannan sun haɗa da lambar yabo ta Corps, Grand Service Star, wucewa Kwas ɗin Ma’aikata, da Memba a Cibiyar ta ƙasa.

“Sauran su ne lambar yabo ta Field Command, Medal Command na Daraja, da lambar horar da filin,” in ji shi. (NAN) (www.nannews.ng)

SA/JPE

 

=====

 

Joseph Edeh ne ya gyara shi

Al'umma

Ali yayi alkawarin inganta kayan aikin NAN, inganta jin dadin ma’aikata

Ali yayi alkawarin inganta kayan aikin NAN, jin dadin ma’aikata

Ma’aikata

Daga Ahmed Abba

Damaturu, Oct 30, 2024 (NAN) Malam Ali M. Ali, Manajan Daraktan Kamfanin Dillancin Labaran Najeriya NAN, ya yi alkawarin inganta kayayyakin hukumar domin inganta ayyukanta.

Ali ya bayyana haka ne a yayin wani rangadin da ya kai a cibiyoyin hukumar a Damaturu, jihar Yobe.

Ya yi alkawarin yin garambawul ga ofisoshinsu a fadin kasar, da samar da muhimman kayayyakin aiki, da kuma inganta kwarewar ma’aikata ta hanyar horaswa da inganta ayyukan jin dadin jama’a.

Manajan daraktan ya jaddada mahimmancin aiki tukuru da aiki tare da gargadin cewa hukumar ba za ta lamunci lalaci ba.

Har ila yau, Mista Ephraims Sheyin, babban editan hukumar, ya dora wa manema labarai da su mayar da hankali kan bangaren rayuwar dan Adam da labaran ci gaba.

Yayin da yayi kira kan taka tsantsan game da dogaro da bayanan jami’an watsa labarai, Sheyin ya bukace su da su mayar da hankali kan harkokin kasuwanci, musamman a yankunan karkara. (NAN) (www.nannews.ng)

AIA/RSA

 

=======

 

Rabiu Sani-Ali ya gyara

Labaran Yau da Kullum

Gwamnatin Tarayya na yin gyaran fuska don inganta wutar lantarki  

Gwamnatin Tarayya na yin gyaran fuska don inganta wutar lantarki

Lantarki

By Constance Athekame

Abuja, Oct. 30, 2024 (NAN) Gwamnatin tarayya ta ce tana yin garambawul ga tsarin samar da wutar lantarki a kasa domin rage yawan tashe-tashen hankula da kuma inganta wutar lantarki a fadin kasar nan.

Ministan wutar lantarki, Mista Adebayo Adelabu ya bayyana haka a Abuja a wani taron manema labarai.

Adelabu ya ce, cibiyar ta kasa ta haura shekaru 50 tare da abubuwa marasa karfi, marasa yawa, wasu kuna sun lalace wadanda suka hada da layukan da ake amfani da su, tashoshi masu dauke da tsofaffin transfomomi.

Ya ce galibin hasumiyoyin da aka kafa da dadewa suna faduwa ne sakamakon yanayi da sauyin yanayi, inda ya ce suna bukatar a ci gaba da kula da su.

“Wannan babban layin yana buƙatar kuɗi da yawa don kula da shi don tabbatar da isasshen kulawa da kulawa akai-akai.

“Don haka, abin da muke da shi a yanzu, za mu ci gaba da sarrafa shi tare da hana tashe-tashen hankula akai-akai har sai mun sami damar gyara wannan ababen more rayuwa kashi 100,” in ji shi.

Adelabu ya ce, Gwamnatin Tarayya ba ta yi shiru ba game da sake fasalin tsarin ginin gaba daya saboda ana aiwatar da shirye-shirye daban-daban don ganin an maye gurbin tsoffin kayayyakin more rayuwar.

Ya lissafta shirye-shiryen da suka hada da shirin Shugaban Kasa Power Initiative (PPI) wanda aka fi sani da Siemens project wanda a halin yanzu yake gudana, shirin fadada kamfanin Transmission of Nigeria (TCN) wanda Bankin Duniya da Bankin Raya Afirka (AfDB) ke tallafawa.

A cewarsa, an kammala aikin gwaji na aikin Siemens wanda hakan ya hada da shigo da taransfoman wuta guda 10 da kuma tashoshin wayar hannu guda 10.

Ya ce ba da jimawa ba za a fara aikin na farko na aikin Siemens bayan haka aikin babban layi zai yi kyau fiye da abin da aka samar a yanzu.

Ministan ya ce hauhawan da aka samu a bangaren wutar lantarki ba bisa ka’ida ba ne, inda ya ce yawancin tsofaffin na’urorin wutar lantarki an maye gurbinsu da sababbi.

“Mun kuma sanyawa tare da ba da izini ga dukkan tashoshin wayar hannu inda ake buƙatar su kuma hakan ne ya taimaka wajen tabbatar da kwanciyar hankali.

“Don haka, abin da muke da shi a yanzu, za mu ci gaba da sarrafa shi tare da hana tashe-tashen hankula akai-akai har sai mun sami damar gyara wadannan ababen more rayuwa kashi 100,” in ji shi.

Ministan ya kuma yi kira ga ‘yan Najeriya da su kare kayayyakin wutar lantarki, inda ya kara da cewa sun kashe makudan kudade.

Ya ce barna da ababen more rayuwa na janyo wa ‘yan Najeriya wahala. (NAN)( www.nannews,ng )

 

COA/EE

 

=======

 

Ese E. Eniola Williams ne ya gyara shi