Shafin Labarai

Samar da Abinci: Gwamnatin Tarayya ta sake jaddada aniyar inganta hanyoyin karkara, ingantuwar noma

Aikin

By Doris Isa

Abuja, 3 ga Fabrairu, 2025 (NAN) Gwamnatin Tarayya ta jaddada kudirinta na bunkasa hanyoyin karkara da kuma inganta ayyukan noma ta hanyar shirin bunkasa karkara da kasuwancin amfanin gona (RAAMP).

Sen. Aliyu Abdullahi, Karamin Ministan Ma’aikatar Aikin Gona da Raya Karkara ta Tarayya, ya bayyana haka a taron tallafawa da aiwatar da ayyukan raya kasa karo na 8 na Bankin Duniya da Hukumar Raya Kasashe a ranar Litinin a Abuja.

Ya ce bangaren noma shi ne ginshikin bunkasar tattalin arzikin Najeriya da kuma wadata al’ummar kasar.

“Haka (Noma) ba hanya ce kawai ta rayuwa ga miliyoyin ‘yan kasarmu ba; ita ce hanyar samar da ayyukan yi, samar da abinci, da ci gaba mai dorewa.

” Yunkurin mu na kawo sauyi a wannan fanni na cigaba, musamman wajen samar da ayyukan da za su inganta hanyoyin shiga karkara da kasuwanci.

“Ba kayan amfanin gona kadai ba, har ma da kusantar da jama’a zuwa ga bukatu na rayuwa kamar ilimi, lafiya da sauran abubuwan more rayuwa a cikin al’ummarmu,” inji shi.

Abdullahi ya ce tuni wannan aikin ya taka rawar gani wajen magance abubuwan da gwamnatin shugaba Bola Tinubu ta ayyana.

Ya ce wadannan fannonin sun hada da bunkasa noma don samun wadatar abinci, da inganta ababen more rayuwa da sufuri a matsayin masu samar da ci gaba.

“Domin bunkasa noma don samar da abinci, RAAMP ta yi bayani kan mahimmancin bukatu na inganta ayyukan noma da samun kasuwa.

“Ta hanyar inganta ababen more rayuwa na karkara, da suka hada da tituna, kananan wuraren ajiyar kaya, da kasuwanni, aikin yana tasiri kai tsaye ga ikon manoma na isa ga manyan kasuwanni,” in ji shi.

Ministan ya ce RAAMP na da matukar muhimmanci wajen bunkasa hanyoyin sadarwa na karkara masu muhimmanci don saukaka jigilar kayayyaki da ayyuka.

Ya ce rashin kyawun hanyoyin mota sau da yawa yana kawo cikas ga manoma wajen jigilar kayayyakinsu zuwa kasuwa, wanda hakan ke haifar da raguwar kudin shiga da kuma tabarbarewar tattalin arziki.

“Ta hanyar mai da hankali kan gina titina da gyare-gyare, RAAMP na da nufin haɓaka haɗin kai tsakanin al’ummomin karkara da kasuwannin birane, rage farashin sufuri da sauƙaƙe jigilar kayayyakin amfanin gona.

“Wannan yana nufin mafi inganci samar da kayayyaki da kuma damar manoma su shiga manyan kasuwanni masu fa’ida,” in ji shi.

Abdullahi ya ce, RAAMP na daukar sabbin tsare-tsare na sake fasalin manufofin da ke ba da shawarar kafa doka, hukumomi biyu masu mahimmanci, Hukumar Kula da Titinunan Karkara (RARA) da Asusun Jiha (SRF).

Ya ce shirin na RAAMP Scale up shirin ya mayar da hankali ne kan gina ababen more rayuwa masu jure yanayi.

“Daya daga cikin wadannan shi ne tsadar kadarorin hanyoyin karkara. Wannan aikin yana buɗewa ga duk Jihohi 36 da FCT.

“Ta hanyar fadada isar da mutane jahohi 36 da babban birnin tarayya Abuja, muna da burin samar da fannin noma mai wadatuwa wanda ba ya barin al’umma a baya,” inji shi.

“Har ila yau, tana da burin inganta rayuwar miliyoyin ‘yan Nijeriya ta hanyar gina tituna mai tsawon kilomita 10,075, na gine-ginen magudanar ruwa mai tsawon mita 1,040.

“Ya zuwa yanzu, Jihohi sun aiwatar da titunan karkara kilomita 2,743 kuma a halin yanzu suna kan matakai daban-daban na aiwatarwa,” inji shi.

“Muna ci gaba da yin aiki tare da duk masu ruwa da tsaki don samar da manufofi da shirye-shiryen da ke ba da damar shigar da kananan manoma a kasuwannin noma,” in ji shi.

A cikin wani jawabi, Rakeesh, Tripathi, Task Team Lead (TTL), Bankin Duniya, ya bayyana shirin kungiyar na ci gaba da tallafawa aikin tare da samar da kwarewa.

“Za mu ci gaba da yin kokarinmu kuma mu ci gaba da kokarin ganin yadda za mu samu karin kima, musamman a kasuwannin noma,” in ji shi.

Sali Ibrahim, Manajan Ayyuka na Hukumar Raya Faransanci ne ya wakilci Tripathi.

Mista Bukar Musa, Daraktan Sashen Gudanar da Ayyuka na Ma’aikatar Noma da Tsaron Abinci, ya ce taron na da nufin tsara tunani da samar da hanyoyin magance kalubale.

Ya ce tsadar sufuri babban kalubale ne wajen shiga kasuwannin kasar nan.

“Muna so a samar da ingantacciyar hanya da manomanmu za su kai amfanin gonakinsu.

“Muna so mu samar da kasuwannin kuma masu inganci, ta yadda manoma za su samu sauki wajen isar da amfanin gonakinsu daga gonakinsu daban-daban,” inji shi.

Ya kuma bayyana fatansa na ganin hakan zai bayyana ta yadda za a samu raguwar farashin abinci a kasar nan. (NAN) (www.nannews.ng)

ORD/JPE

======

Joseph Edeh ne ya gyara shi

Hadin Kai
Daga Funmilayo Adeyemi
Abuja, Feb. 3, 2025 (NAN) Shugaban hukumar kula da ilimin bai daya (UBEC), Aisha Garba, ta gana da mai baiwa shugaban kasa shawara kan harkokin tsaro, Malam Nuhu Ribadu, kan tsare-tsare da ke da nufin habaka ilimi a kasa.

Wata sanarwa da shugaban sashen hulda da jama’a na UBEC, David Apeh, ya fitar a ranar Lahadi a Abuja, ya ce taron ya mayar da hankali ne kan dabarun magance kalubale a fannin ilimi.

Apeh ya ruwaito Garba ta bayyana cewa taron an yi shi ne da nufin magance matsalar tsaro musamman a yankunan da ke fama da barazanar tsaro da kuma inganta ingantaccen ilimi ga dukkan yara.

A cewarta, taron ya bayyana mahimmiyar alaƙar da ke tsakanin ilimi da tsaron ƙasa da kuma buƙatar haɗin gwiwa tsakanin UBEC da ofishin mai ba da shawara kan harkokin tsaro.

Wannan, in ji ta, an yi shi ne domin inganta hanyoyin samun ilimi na asali da kuma tsaron makarantu a fadin kasar nan.

“Wannan haɗin gwiwar yana jaddada kudurin gwamnati na samar da ingantaccen yanayi na ilmantarwa a matsayin wani ɓangare na babban ajandarta don ƙarfafa tsarin ilimi na ƙasa,” in ji ta.

Shugaban na UBEC ya yi alkawarin hada kan masu ruwa da tsaki domin dakile shingayen ilimi tare da samar da damar koyo ga yara a yankuna shida na kasar nan.

“Manufana ita ce isar da wannan umarni wanda ya haɗa da ƙarfafa haɗin gwiwa, haɗin gwiwa da koyon cibiyoyi don isar da sabis mai inganci.

“Tare, za mu yi aiki don ƙara samun dama, inganta samar da yanayin koyo, samar da isassun kayan koyarwa da koyo,” in ji ta.

Ta kara da cewa hukumar ta kuduri aniyar daukar manufar ‘mafi dacewa’ wajen tunkarar kalubalen ilimi a fadin kasar nan. (NAN)(www.nannews.ng)
FAK/OJO
========
(Edited by Mufutau Ojo)

Magani

Daga Hamza Suleiman

Maiduguri, Janairu 31, 2025 (NAN) Masu ruwa da tsaki a tafkin Chadi sun bayyana fataucin miyagun kwayoyi a matsayin babban abin da ke haifar da rikici da tashe-tashen hankula da ke addabar yankin.

Masu ruwa da tsakin da suka hada da shugabannin siyasa da na al’umma da masana ilimi da tsaro da muhalli da kuma masana tattalin arziki sun bayyana haka a yayin zaman taron gwamnonin tafkin Chadi karo na 5, ranar Juma’a a Maiduguri.

Taken zaman shi ne, ” Rage haramtattun kwayoyi da shaye-shayen miyagun kwayoyi domin hana ta’addanci.”

Dakta Mairo Amshi, kwamishiniyar jin kai da magance bala’o’i ta jihar Yobe, ta bayyana cewa, ‘yan kungiyar Boko Haram da ‘yan ta’addan na amfani da kudaden da ake samu daga cinikin miyagun kwayoyi wajen siyan makamai da kuma daukar sabbin mambobi.

Ta yi nuni da cewa shaye-shayen miyagun kwayoyi, musamman a tsakanin matasa masu rauni na sanya mutane su zama masu saurin kamuwa da tsatsauran ra’ayi.

“Shaye-shayen miyagun ƙwayoyi yana raunana tsarin zamantakewa, yana sa al’ummomi su zabi rashin zaman lafiya da tashin hankali,” in ji ta.

A cewar Amshi, cibiyoyin hada-hadar miyagun kwayoyi da kungiyoyin masu tsattsauran ra’ayi sukan yi hadin gwiwa a yankuna masu fama da talauci, lamarin da ke kara ta’azzara kalubalen da hukumomi da al’umma ke fuskanta.

Kwamishinan ta bayyana cewa, rashin zaman lafiya a siyasance, raunin mulki da rashin iyakoki sun samar da yanayi mai kyau ga masu fataucin su gudanar da ayyukansu cikin walwala a kan iyakokin Najeriya, Chadi da Kamaru.

Ta bayyana rashin ingantaccen aiwatar da dokokin sarrafa magunguna da ake da su, da cin hanci da rashawa a hukumomi da rashin isassun kayan aiki a matsayin manyan shingaye don yaƙar wannan barazana.

A cewarta, gibin da ake samu a hadin gwiwar yankin ya kuma hana aiwatar da matakan yaki da miyagun kwayoyi iri-iri, tare da jaddada bukatar kara saka hannun jari a fannin samar don kwarin gwiwa ga jami’an tsaro, musamman a fannin bincike da dabarun sa ido.

Ta kuma ba da shawarar karfafa matakan kiyaye kan iyaka da inganta hadin gwiwar kasa da kasa don magance safarar miyagun kwayoyi a kan iyakokin kasashen.

A nata jawabin Madame Gael Cécile Bécona, shugabar ofishin kula da tafkin Chadi a ma’aikatar hulda da kasashen waje ta kasar Kamaru, ta bayyana damuwarta kan yadda fataucin miyagun kwayoyi da kuma cin zarafi ke karuwa a kasar.

Bécona ta yi Allah wadai da yawaitar fataucin miyagun kwayoyi a kasar Kamaru, musamman a yankunan da ke makwabtaka da Najeriya, Chadi, da Jamhuriyar Tsakiyar Afirka (CAR).

Ta ce, “yankin kan iyaka da ke tsakanin wadannan kasashen, hade da abubuwan da suka shafi zamantakewa da tattalin arziki kamar su talauci, rashin aikin yi, da kuma tasirin sauyin yanayi, sun sanya yankin ya zama wurin da masu safarar mutane ke yi.

“Kamaru ta zama cibiyar safarar masu safarar muggan kwayoyi saboda raunin iyakoki, kuma ba a sa ido sosai kan wuraren shiga da yawa.” 

Ta ce halin da al’umma ke fama da shi na zamantakewa da tattalin arziki, sakamakon mummunar ambaliyar ruwa a yankunan kudanci da sahel, ya kara jan ra’ayin jama’a ga shaye-shayen miyagun kwayoyi, musamman a tsakanin matasa.

“Kwamitin yaki da fataucin miyagun kwayoyi na kasar Kamaru, wanda aka kafa a shekarar 1992, ya kasance kan gaba wajen yaki da fataucin miyagun kwayoyi a kasar.

“Kwamitin ya yi aiki kafada da kafada da kungiyoyin farar hula da cibiyoyin kiwon lafiya domin wayar da kan jama’a, tallafawa kokarin rigakafin, da kuma taimaka wa wadanda suka kamu da su ka afka cikin shaye shayen.

“A cikin watan Yuni na 2024, kwamitin ya kaddamar da wani shiri na kasa don yaki da kwayoyi 2024-2030, da nufin magance rigakafi, gyarawa, tilasta doka, da haɗin gwiwar kasa da kasa,” in ji Bécona.

Jami’in ya lura cewa shirin zai mayar da hankali ne kan matakan kariya don rage bukata da kuma samar da magunguna.

“Akwai bukatar a hada kungiyoyin farar hula, wadanda ke da matukar muhimmanci wajen wayar da kan jama’a, da ilmantar da al’umma, da kuma shirya yakin neman ilimi.

“Bugu da kari kuma, gwamnati ta bullo da matakan da za a bi domin kula da samar da magunguna, kamar lasisin shigo da kayayyaki na musamman da bizar shigo da kayayyaki na fasaha na abubuwan da suka shafi magunguna.

“Har ila yau ana ci gaba da kokarin tabbatar da doka da oda, inda ake gudanar da ayyuka irin su “Gangamin Zakulo muggan halaye” a arewacin kasar da ke kai hare-hare kan hanyoyin safarar miyagun kwayoyi.

“An samu gagarumin ci gaba a yankuna irin su Mokolo da ke Arewa mai Nisa inda shaye-shayen miyagun kwayoyi ya ragu matuka, sakamakon wadannan ayyukan,” in ji ta.

Sai dai Bécona, ta amince cewa yaki da fataucin miyagun kwayoyi na fuskantar kalubale musamman ta fuskar kudade da albarkatun kasa.

Don haka, ta bukaci abokan huldar kasa da kasa da masu hannu da shuni da su ba da tallafin kudi don yakin wayar da kan jama’a, da karfafa karfin jami’an tsaro wajen gano sabbin nau’o’in haramtattun abubuwa.

Dakta Fonte Akum, Babban Darakta na Cibiyar Nazarin Tsaro, wanda ya jagoranci zaman, ya ce   an tattauna batutuwan da suka shafi zamantakewa, tattalin arziki, da tsaro da ke tattare da shaye-shayen miyagun kwayoyi, musamman dangane da tashin hankali da kuma rashin zaman lafiya a yankin.

Ya kuma nuna damuwarsa kan yawaitar fataucin miyagun kwayoyi a yankin, ya kuma bayyana tramadol da hashish a matsayin abubuwan da aka fi amfani da su a yankin.

A nasa bangaren, Sheikh Touré na UNODC, ya jaddada muhimmancin hadin gwiwar kasa da kasa don magance fataucin miyagun kwayoyi da ta’addanci, ya kuma yi kira da a inganta aikin tabbatar da doka da oda a kan iyakokin kasar. (NAN) (www.nannews.ng)

HMS/NB/RSA

===========

edited by Nabilu Balarabe/Rabiu Sani-Ali

Rikici

By Emmanuel Oloniruha

Abuja, Janairu 29, 2025 (NAN) Rikicin da ya dabaibaye jam’iyyar PDP ya dauki wani salo a ranar Laraba nan, yayin da wasu da ake zargin ‘yan baranda ne suka mamaye sakatariyar jam’iyyar ta kasa da ke Abuja, lamarin da ya tarwatsa taron kwamitin amintattu karo na ⁷⁹ .

Kamfanin dillancin labarai na Najeriya (NAN) ya rawaito cewa jam’iyyar PDP ta fada cikin rikicin shugabanci, yayin da Samuel Anyanwu da Sunday Udey-Okoye ke ci gaba da da’awar mukamin sakataren gwamnatin tarayya.

NAN ta kuma ruwaito cewa wata babbar kotu da kotun daukaka kara dake zamanta a Enugu, a ranakun 20 ga watan Disamba, 2024 da 14 ga watan Janairu, sun tsige Anyanwu daga mukaminsa tare da amincewa Udey-Okoye a matsayin sakataren jam’iyyar PDP na kasa.

Sai dai daga baya Anyanwu ya bayar da umarnin gabatar da umurnin dakatar da hukunci daga kotun daukaka kara da ke Abuja, a karar da ya shigar mai lamba CA/E/24/2024 kan hukuncin da bangaren Enugu na kotun daukaka kara ya yanke a baya.

Rikicin baya-bayan nan dai ya faro ne ‘yan mintuna kadan bayan bude taron, inda aka bukaci wadanda ba ‘yan kungiyar ta BoT ba da ‘yan jarida su fice daga zauren taron domin yin wani zama na sirri.

Yayin da ake shirin fara zaman na cikin gida, ‘yan barandan siyasa sun fidda tsohon shugaban matasan jam’iyyar na kasa, Sunday Udey-Okoye daga zauren taron, suna masu cewa shi ba dan jam’iyyar BoT ba ne.

Daga nan ne ‘yan barandan da ake zargin cewa suna biyayya ga Anyanwu ne suka hau zauren, suna ihun cewa Udey-Okoye ba zai sake shiga zauren ba.

Lamarin da ya tilasta wa magoya bayan Udey-Okoye yin gangami har kofar shiga zauren domin fuskantar daya daga cikin hadiman Anyanwu da ya yi gaggawar shiga cikin zauren ya rufe kofar.

Wasu daga cikin ‘yan bangar siyasa kuma suna zage-zage a katangar sakatariyar jam’iyyar PDP ta kasa don tallafa wa shugabanninsu.

Sai da ‘yan sanda da sauran jami’an tsaro suka shiga tsakani domin shawo kan lamarin, ta hanyar amfani da barkonon tsohuwa.

NAN ta ruwaito cewa an tattara karin jami’an tsaro daga ‘yan sandan Najeriya da jami’an tsaron farin kaya da na Civil Defence da sojoji zuwa sakatariyar jam’iyyar domin dawo da zaman lafiya.

Taron ya gudana ne karkashin jagorancin mukaddashin shugaban jam’iyyar na kasa Umar Damagum, da shugaban BoT, Adolphus Wabara.

Har zuwa lokacin gabatar da wannan rahoto, an ci gaba da ganawar sirri, amma ba tare da Udeh-Okoye ba. (NAN) (www.nannews.ng)

OBE/WAS

Edited by ‘Wale Sadeeq