Zaluncin jarrabawa zai lalata ilimi idan ba a kula da shi ba – Kwamiti

Rahoton

By Veronica Dariya

Bwari (Abuja), 8 ga Satumba, 2025 (NAN) Kwamitin musamman kan cin hanci da rashawa (SCEI) ya yi gargadin cewa idan har aka ci gaba ba a magance tabarbarewar jarabawa, hakan na iya zubar da amanar jama’a da kuma lalata harkar ilimi da halayyar dan Adam a Najeriya.

Dokta Jake Epelle, shugaban kwamitin ne ya yi wannan gargadin a lokacin da yake mika sakamakon bincikensa da shawarwarinsa ga magatakardar hukumar ta JAMB a hedikwatar hukumar da ke Bwari, Abuja, ranar Litinin.

Epelle ya bayyana cewa rashin gudanar da jarabawa Mai inganci a Najeriya ya rikide zuwa tsari mai tsauri, fasahar kere-kere, da kuma karbuwar al’adu, wanda dalibai ke ganin ya zama gajeriyar hanyar samun nasarar karatu ba da aiki ba yana yasiri.

Da yake gabatar da rahoton, ya ce an kaddamar da kwamitin ne a ranar 18 ga watan Agusta, kuma an dora wa alhakin gudanar da bincike tare da bayar da shawarwarin magance matsalar rashin fasaha a lokacin jarrabawar kammala manyan makarantu (UTME).

Kwamitin ya kuma yi nazari kan manufofin yin rajista tare da nazarin kayan aiki, tsari, hanyoyi, da fasahohin da ake amfani da su wajen aikata wannan zamba a matakai daban-daban na aikin jarrabawa.

Ya bayyana cewa kungiyar ta tattara kararraki 4,251 na hadawa da yatsa, shari’o’in sauye-sauyen hoto 190 da AI ta taimaka, da’awar zabiya na karya 1,878, da kuma lokuta da yawa na rajistar NIN da yawa da kuma na jabu.

“Wannan zamba ba’a iyakance ga dalibai kadai ba. Ana gudanar da shi ne ta hanyar masu aikata laifuka da suka hada da cibiyoyin CBT, makarantu, iyaye, cibiyoyin koyarwa, da kuma masu haɗin gwiwar fasaha,” in ji Epelle.

Ya koka da yadda dokokin da ake da su ba su isa ba don magance magudin jarabawa na zamani da na dijital, ya kuma ce kwarin gwiwa kan tsarin jarabawar Najeriya yana kara tabarbarewa cikin wani yanayi mai ban tsoro da hadari.

Epelle ya kara da cewa “Mafi muni, rashin adalci ya zama al’ada da yawa kuma mutane da yawa sun yarda da su a matsayin halaltacciyar hanyar nasara, maimakon dokar rashin da’a da aikata laifuka,” in ji Epelle.

Don maido da amana a tsarin shigar da dalibai, ya ce kwamitin ya ba da shawarar a bi tsarin da ya dace wajen mai da hankali kan ganowa, hanawa, da kuma rigakafin munanan jarabawar a kowane mataki na aikin.

“Sauran shawarwarin sun hada da yin garambawul na shari’a don gyara dokar JAMB da kuma dokar tafka magudin jarrabawa da za ta hada da zamba, da kuma samar da sashen shari’a na musamman a cikin JAMB.

“Kwamitin ya kuma gabatar da kamfen na “Integrity First” na kasa, da koyar da da’a a cikin manhajoji na makaranta, da kuma tsauraran ra’ayin iyaye ga ‘yan takarar da ke da hannu a zamba a jarrabawa.

“Ga dalibai a ƙasa da shekaru 18, muna ba da shawarar matakan gyarawa a ƙarƙashin Dokar ‘Yancin Yara, ciki har da shawarwari da sake yin rajistar kulawa,” in ji Epelle.

Epelle ya kuma yi gargadin cewa rashin daukar mataki na iya illata makomar Najeriya ta hanyar ruguza cancanta, da raunana cibiyoyi, da kuma lalata mutuncin tsarin ilimi na kasa har abada.

Duk da haka, ya bayyana fatan cewa idan aka yi gyare-gyare, kirkire-kirkire, sake fasalin da’a, da tsauraran matakai, Najeriya za ta iya shawo kan barazanar tabarbarewar jarrabawa da dawo da martabar tsarin.

Magatakardar JAMB, Farfesa Is-haq Oloyede, ya ce hukumar za ta aiwatar da dukkan shawarwarin da ke cikin hukumar ta, tare da tura wasu zuwa cibiyoyin da abin ya shafa kamar ma’aikatar ilimi da majalisar dokoki ta kasa.

Ya yi nuni da cewa, yayin da tashe-tashen hankulan kai tsaye a lokacin jarrabawa ya ragu a shekarar 2025, zamba a lokacin rajista ya karu matuka saboda ci gaban fasaha da tsare-tsare masu inganci.

“Yanzu muna fuskantar ta’addancin da aka tsara a lokacin rajista.

“Wannan wani sabon salo ne, kuma ba mu taɓa fuskantar munanan ayyuka a wannan sikelin ba.

“Don haka ne muka kawo kwararru daga fannoni daban-daban don yin bincike.

Oloyede ya kara da cewa “JAMB za ta aiwatar da shawarwari masu yuwuwa kuma za ta mika sauran ga hukumomin da suka dace.” (NAN) ( www.nannews.ng )

DVK/DE/AMM

==========

Dorcas Jonah/Abiemwense Moru ne ya gyara