UNFPA ta gargadi sabbin masu yiwuwar kamuwa da cutar kanjamau miliyan 3.3, ta koka da reguwar kudaden tallafi

HIV

By Folasade Akpan

Abuja, Dec. 1, 2025 (NAN) Asusun kula da yawan jama’a na Majalisar Dinkin Duniya ya yi gargadin yowuwar karin mutane miliyan 3.3 za su iya kamu da cutar kanjamau nan da shekarar 2030 matukar ba a dauki matakin gaggawa na kawo karshen tashe-tashen hankula da ke shafar shirye-shiryen rigakafin duniya ba.

Ya jaddada cewa rage tallafin na baya-bayan nan yana yin illa ga kokarin da ake yi a yankuna da al’ummomi masu rauni a duk duniya, tare da sanya miliyoyi cikin hadari da barazanar ci gaban da aka samu wajen rage sabbin cututtuka.

Babbar daraktar hukumar ta UNFPA, Diene Keita, ta fitar da wannan gargadin a cikin wata sanarwa a ranar Litinin, yayin bikin ranar yaki da cutar kanjamau ta shekarar 2025, da ake tunawa da kowace Dec.1, inda ta bukaci a sake mayar da hankali kan daidaita shirye-shiryen rigakafin barazana da kuma dorewar sadaukarwar duniya.

Taken na 2025, “Cin nasara kan rushewa, canza martanin cutar kanjamau,” yana nuna karuwar kalubalen da ke fuskantar shirye-shiryen HIV tare da jaddada wajibcin sake gina tsarin da ya raunana ta hanyar rage kudade da canza manufofin siyasa da tattalin arziki.

Keita ya lura cewa, duk da ci gaban da aka samu a fan in likitanci da manufofin jama’a, ci gaban da aka samu a cikin shekaru da dama yana kara tabarbarewa, tare da ci gaba da yin rigakafi yayin da muhimman ayyuka ke kokarin kaiwa ga mutane cikin hadari.

Ta nanata cewa, raguwar tallafin da kasashen duniya ke yi na kawo cikas ga kokarin rigakafin cutar kanjamau, musamman a yankin kudu da hamadar Sahara, inda miliyoyin mutane suka dogara da shirye-shiryen da masu ba da taimako ke tallafawa don samun sahihan bayanai, kayayyakin kariya da muhimman tallafi na al’umma.

A cewar Keita, kusan mutane miliyan 2.5 ne suka rasa damar yin amfani da rigakafin Pre-exposure Prophylaxis saboda raguwar albarkatu, yayin da kasashe ke yin rikodin rabin sabbin masu kamuwa da cutar kanjamau a bara suka fuskanci mummunan sakamako sakamakon raguwar kudade.

Ta yi gargadin cewa rashin saurin juyar da yanayin na iya haifar da ƙarin kamuwa da cutar kanjamau miliyan 3.3 nan da shekara ta 2030, wanda ke shafar ‘yan mata da mata matasa da suka riga sun fuskanci matsanancin rauni a yawancin al’ummomi.

Keita ya bayyana cewa, ‘yan mata da mata masu shekaru 15 zuwa 24 ne ke da kashi daya bisa hudu na sabbin masu kamuwa da cutar kanjamau a yankin kudu da hamadar Sahara, tare da rashin daidaiton jinsi, cin zarafi da kuma kyamar zamantakewar jama’a suna tauye musu karfin samun kulawa.

Ta jaddada cewa cutar kanjamau na kara yawan mace-macen mata masu juna biyu, yana tauye hakki da zabin mata, da kuma sanya babban sakamako na dogon lokaci a kan iyalai da al’ummomi, wanda hakan ya sa rigakafin ya zama wani muhimmin al’amari na ci gaba mai girma da burin daidaita jinsi.

Don dorewar ci gaba, ta ce, yana buƙatar ingantaccen jagoranci na ƙasa da kuma samar da kudade mai ɗorewa, tare da sauye-sauye masu ma’ana da manufofin da suka faɗaɗa damar kulawa da kare marasa galihu waɗanda ke dogaro da ayyukan kiwon lafiyar jama’a.

Keita ya bukaci kasashe da su ƙarfafa dangantakar jinsi daya da aikin jima’i, lura da irin wadannan sauye-sauyen za su inganta damar yin amfani da ayyukan rigakafi da bayanan kula da muhimman al’ummomin da aka kebe a tarihi daga muhimman tsarin kiwon lafiya.

Ta kara da cewa magance rashin daidaiton jinsi, kyama da cin zarafi zai rage ma’ana rage yanayin da ke kara kamuwa da cutar kanjamau, musamman a tsakanin mata matasa da ba su da cikakken damar samun ingantattun bayanai, wuraren tallafi da kuma damarar tattalin arziki.

Keita ya jaddada mahimmancin haɗa ayyukan HIV da kiwon lafiyar haihuwa, ciki har da kula da lafiyar mata da kuma tsarin iyali, don isa ga mata da ‘yan mata ta hanyar tsarin da suke dogara akai akai.

Da yake bayyana halin da ake ciki a matsayin “matsakaici,” Keita ya sake jaddada aniyar UNFPA na tallafawa kasashe wajen karfafa rigakafi, jiyya da kuma ayyuka masu alaka ga ‘yan mata matasa, mata matasa da al’ummar da ke fuskantar karuwar kamuwa da cutar kanjamau.

Ta ce kokarin hadin gwiwa na duniya ya riga ya ceci rayuka kusan miliyan 27, amma ci gaba da zartaswa na da matukar muhimmanci wajen cimma nasarorin da aka sa gaba da kuma tabbatar da cewa al’ummomi masu zuwa za su rayu cikin ‘yanci daga kamuwa da cutar kanjamau.

Keita ya bukaci duniya da ta yi aiki tare da gama abin da dabarun da aka tabbatar sun riga sun nuna, yana mai dagewa cewa nan gaba ba tare da cutar kanjamau ba ta kasance mai yuwuwa tare da hadin kai tare da ci gaba da saka hannun jari kan rigakafin tushen shaida.

Ranar AIDS ta Duniya, wadda Hukumar Lafiya ta Duniya ta kafa a shekarar 1988, tana da nufin wayar da kan jama’a, da girmama rayukan da aka rasa, da kuma hada kan duniya wajen kawo karshen cutar kanjamau a matsayin barazana ga lafiyar jama’a.

Taken 2025 ya yi kira da a sake yin yunƙuri don tunkarar ƙalubalen da ke tasowa, sake gina shirye-shiryen rigakafin da suka lalace da kuma hanzarta ci gaban duniya don kawar da cutar kanjamau a matsayin babbar barazana ga lafiyar jama’a cikin shekaru goma masu zuwa. (NAN) (www.nannews.ng)

FOF/AMM

=======

Abiemwense Moru ne ya gyara