All posts by Habibu Harisu

Safety
Daga Fatima Mohammed-Lawal

Ilorin, Satumba 9, 2024 (NAN) Wani Farfesa a Sashen Kere-Kere na Jami’ar Ilori, John Olorunmaiye, ya bukaci gwamnatoci su dau dukkan matakai don tabbatar da tsaro a cibiyoyin karatu fake fadin kasa.

Olorunmaiye, ya bada shawarar ne yayin da yake magana a taron shekara-shekara karo na 11 (AGM) na kungiyar injiniyoyi ta Najeriya reshen jihar Kwara a Ilorin, ya ce hakan zai taimaka wajen karfafa ilimi mai inganci.

Ya bayyana cewa sai a lokacin da cibiyoyin suka samu cikakkiyar kulawa za su samu karfafawa da ba dalibai natsuwa da maida hankali wajen koyon karatu.

Kamfanin Dillancin Labarai na Najeriya (NAN) ya ruwaito cewa taken taron shi ne “Ilmi da sakamako mai kyau ta hanyar Kere-Kere: Cikin Salo da tsaro mai gamsarwa” 

Olorunmaiye ya lura da cewa idan aka aiwatar da ilimin da ya dogara da sakamako da kyau, kowane ɗalibi zai zama mai hazakar koyo.

Ya koka da yadda kasar nan ke fama da kalubale na rashin isassun adadi ko ingancin ma’aikatan ilimi da masu koyarwa a jami’o’i da dama.

Masanin ya bayyana cewa akwai daliban da suka yi fice a wasu jami’o’i, musamman jami’o’in gwamnati, duk da rashin kayan aiki na zamani a dakunan gwaje-gwaje.

“Akwai rashin kulawa ko watsi da dakunan gwaje-gwaje ga masu fasaha da malamai a wasu jami’o’i, marasa ƙarfi ko mara kyaun shirye-shiryen horar da masana’antu da ma’aikata marasa ƙarfi da sauransu,” in ji shi.

Olorunmaiye, wanda tsohon shugaban Injiniya da Fasaha ne, ya kuma bayyana cewa aiwatar da shirin ba da lamuni na dalibai da shugaba Bola Tinubu ya yi abin yabawa ne matuka.

Ya yi ikirarin cewa a baya-bayan nan ne asusun bayar da lamuni na ilimi na Najeriya (NELFUND) ya raba sama da Naira biliyan 1.1 na kudin karatu ga dalibai kusan 20,000 a wasu manyan makarantun gwamnati.

“Ya kamata kuma a ba da lamunin NELFUND ga ɗaliban da suka kammala karatun digiri a cikin shirye-shiryen Injiniya, saboda hakan zai ba da damar horar da ɗalibai da yawa.”

Olorunmaiye ya ci gaba da cewa, duk dalibin da ya kammala karatunsa a fannin Injiniya dole ne ya kasance yana da ikon yin amfani da ilimin Lissafi, Kimiyyar dabi’a, na’ura mai kwakwalwa da ƙwararrun Injiniya.

“Dole ne shi ko ita ya iya samar da hanyoyin magance matsalolin Injiniya masu rikitarwa,” in ji shi.

A jawabinsa, Shugaban reshen mai barin gado, Suleiman Yahaya na Sashen Injiniya na Jami’ar Ilorin, ya yabawa ‘yan kungiyar bisa goyon bayan da suka bayar.

Ya tuna cewa aikin shugabancin Reshen bai kasance mai sauƙi ba domin ya ƙunshi sadaukarwa sosai.

Yahaya ya ce tallafin da aka samu ya haifar da gagarumar nasara, wadanda suka hada da inganta da inganta hadin gwiwa da cibiyoyi daban-daban da dai sauransu.

“Ina kira ga kowa da kowa ya marawa sabuwar gwamnati baya domin samun karin sakamako mai kyau,” in ji shi.(NAN)(www.nannews.ng)
FATY/OLAL

=========

(Edited by Olawale Alabi

Tausayi
Daga Celine-Damilola Oyewole
Abuja, Satumba 9 2024 (NAN) Uwargidan shugaban kasa, Sen. Oluremi Tinubu, ta bayyana bakin cikinta kan asarar rayuka da dukiyoyi da aka yi sakamakon fashewar wata tankar mai da ta yi sanadin mutuwar mutane 37 a Nijar.

Uwargidan shugaban kasar a cikin wata sanarwa da ta fitar, ta jajanta wa Gwamna Umar Bago da al’ummar jihar Nijar.

“Ina mika sakon ta’aziyya ga Gwamna Bago, da al’ummar Nijar kan mummunan hasarar rayuka da dukiyoyi da aka yi a ranar Lahadi sakamakon fashewar tankar mai.

“Jimami da addu’a na suna tare da ku, musamman al’ummar yankin Agaie da ke karamar hukumar Arewa ta Tsakiya.

“Ina rokon Allah Madaukakin Sarki Ya baiwa iyalai da masoyan wadanda suka rasa rayukansu karfin gwiwa da juriyar rashi mai raɗaɗi.

“Allah ya saka musu da Aljannar Firdausi baki daya.

NAN ta ruwaito cewa hukumar kiyaye haddura ta kasa (FRSC) ta ce wani mummunan hatsarin mota da ya afku a KM 02, kauyen Koriagi, Agaei, hanyar Lapai-Bida, Niger.

Hatsarin ya faru ne sakamakon kaucewar motar wadda take aguje ya faru. 

Hatsarin wanda a karshe ya yi sanadin rasa yadda za a shawo kan lamarin, ya kuma kai ga wata mummunar zafi da ta faru da misalin karfe 04:40 na safiyar ranar Lahadi, inda manya maza 55 suka rutsa da su.

Rundunar ta ce fasinjoji 37 ne suka mutu yayin da aka ceto 18 da raunuka daban-daban.

Kamfanin Dillancin Labaran Najeriya NAN ya ruwaito cewa hatsarin ya hada da motoci hudu, da tankar DAF, manyan motocin DAF guda biyu da kuma wata mota kirar toyota.

Motar mai dauke da man fetur, ta taso ne daga Legas zuwa Kano, kuma an bayyana cewa tana tuki ne bisa ka’idar da doka ta tanada, lokacin da direban ya shawo kanta kuma ya fada kan babbar hanya.

Yanayin ya haifar da wata wuta da ta kona motar.

Yayin da tirelar ke ci da wuta, sai wata motar DAF da ke dauke da shanu da mutane, ita ma ta fada kan motar da ta kone.

Sauran motocin biyu, Toyota da wata motar DAF suma sun yi karo da gobarar.

Dukkan motocin da abin ya shafa sun kone gaba daya.(NAN)

OYE/SH

=====
Sadiya Hamza ta gyara

Ilimin karatu

By Millicent Ifeanyichukwu

Legas, Satumba 9, 2024 (NAN) Farfesa Clement Kolawole, Mataimakin Shugaban Jami’ar Trinity, Yaba, Legas, ya shawarci Gwamnatin Tarayya ta tsara manufofi tare da samar da kayan aiki don bunkasa ilimin karatu da harsunan kasa. 

Kolawole ya ba da shawarar ne a wata hira da ya yi da Kamfanin Dillancin Labaran Najeriya ranar Litinin a Legas.

Ya yi jawabi a taron tunawa da Ranar Karatu ta Duniya ta 2024 tare da taken: “Haɓaka Ilimin Harsuna da yawa: Karatu don Fahimtar Juna da Zaman Lafiya”.

Ranar 8 ga watan Satumba ne ake bikin Ranar Karatu ta Duniya a kowace shekara don inganta ilimin karatu a matsayin kayan aiki don ƙarfafa mutane da gina al’ummomi.

Mataimakin shugaban jami’ar ya ce matakin zai taimaka matuka wajen samun zaman lafiya da fahimtar juna a kasar tare da saukaka ci gaba.

“Ta yin haka, za mu iya inganta ilimin harsuna da yawa, karantarwa don fahimtar juna da zaman lafiya daidai da taken bana.

“Najeriya na da albarkar harsuna da dama na asali; duk da haka, ba a yi amfani da su wajen inganta ilimin karatu, musamman a tsakanin yara.

“Don haka yana da matukar muhimmanci Gwamnatin Tarayya ta karfafa ilimin karatu a cikin harsunan asali na kasa. 

“Idan aka tabbatar da hakan, zai yi nisa wajen saita matakan karatunsu na Turanci.

“Hakanan zai taimaka wa yaranmu su kasance masu aiki a fannin ilimin karatu wanda zai ba su damar shawo kan ƙalubalen duniya na wannan zamani. (NAN) (www.nannews.ng)

MIL/IGO

======

Ijeoma Popoola ta gyara

Makarantu

Daga Oluwakemi Oladipo da Millicent Ifeanyichukwu

Legas, Satumba 8, 2024 (NAN) Wasu masu ruwa da tsaki a harkar ilimi sun yi kira da samun hadin kai da kuma tsare-tsare masu inganci don taimakawa wajen rage tsadar farashin makarantu masu zaman kansu sakamakon hauhawar farashin kayayyaki a kasa.

Sun yi wannan roko ne a wata tattaunawa daban-daban da suka yi da Kamfanin Dillancin Labaran Najeriya ranar Lahadi a Legas.

Mista Yomi Otubela, shugaban kungiyar masu makarantu masu zaman kansu ta kasa (NAPPS), ya ce manufofin gaggawa za su taimaka wajen bayar da tallafin kayan aikin koyarwa da rage haraji kan kayayyakin ilimi.

Ya kara da cewa manufofin za su samar da rangwame farashin da samar da lamuni ga membobin.

Otubela ya kuma yi kira da a hada kai don inganta hanyoyin samun fasaha da kuma tallafi mai yawa daga gwamnatoci zuwa makarantu masu zaman kansu.

“Mun yi imanin cewa tallafin daga gwamnatoci zuwa makarantu masu zaman kansu zai sanya tsarin makarantu masu zaman kansu a matsayin mai kyau don rage yara sama da miliyan 18 da ba sa zuwa makaranta a Najeriya.”

Ya yi nuni da cewa, makarantu da dama da ke karkashin kungiyar suna binciko tsare-tsare masu sassauci don yin aiki kafada da kafada da iyaye don ganin ba a bar wani yaro a baya ba saboda matsalar kudi.

Otubela ya yarda cewa lokaci ne mai wahala ga kowa, ciki har da masu makarantu masu zaman kansu.

Ya ce suna yin iya bakin kokarinsu wajen ganin an daidaita samar da ilimi mai inganci da kuma kula da yanayin tattalin arzikin da iyaye ke fuskanta.

“Har ila yau, muna fatan gwamnati za ta kara yawan kudade don shirye-shiryen horar da malamai da bayar da tallafin kudi ga makarantu don inganta ababen more rayuwa.

“Wannan haɗin gwiwar ba wai kawai za ta sauke nauyi a kan makarantu masu zaman kansu ba, har ma da tabbatar da cewa daliban Najeriya, ba tare da la’akari da asalinsu ba, sun sami ilimi mai daraja a duniya,” in ji Otubela.

Shima da yake jawabi, Mista Adeolu Ogunbanjo, mataimakin shugaban NAPTAN na kasa, ya roki gwamnatin tarayya da ta sake duba dokar man fetur.

Ya kuma bukaci gwamnati da ta sauya farashin man fetur da ya janyo matsalar kudi a kasar.

“Ya kamata gwamnati ta yi kokarin yin wasu sadaukarwa don baiwa jama’a damar sauke nauyin da ke kansu na unguwannin su.

“Ya kamata gwamnatoci su fahimci cewa dole ne makarantu su koma makaranta kuma yara su koma makarantu a kan lokaci, su yi duk mai yiwuwa don sauke nauyin da ke kan iyaye,” inji shi.

Wasu iyaye a Legas, wadanda su ma suka zanta da wakilan kamfanin dillancin labarai na NAN, sun bayyana damuwarsu game da tsadar kayan makaranta da kuma kudaden makaranta.

Daya daga cikin iyayen, Mista Segun Olayode, masanin kimiyar lafiya, ya ce dole ne a kara himma wajen biyan karin kudaden da aka kara wa ‘ya’yansa kudin makaranta.

Wata mahaifiya, Misis Tolani Odofin, ma’aikaciyar gwamnati, ta ce ba za ta iya biyan kudin da aka kara mata ba, kuma za ta saka ‘ya’yanta a wata makaranta.

“Hukumar makarantar ta aiko mana da sanarwa a lokacin hutun inda ta danganta dalilin da yanayin tattalin arziki.

“Ni da mijina mun yanke shawarar shigar da su wata makaranta saboda ba za mu iya biyan sabon kudin ba, daga naira 65,500 kowanne zuwa naira 95,500, hatta farashin ma’aikatan gidan ya tashi,” inji ta.

Wata ‘yar kasuwa mai suna Benedicta Uduak, ta koka kan yadda tsadar rayuwa ta shafi kowane fanni na rayuwa, kuma ciyarwar ta yi wahala.(NAN) (www.nannews.ng).

OKG/MIL/AMM

=========

Abiemwense Moru ne ya gyara

Bishiyoyi

By Ahmed Kaigama

Bauchi, Satumba 7, 2024 (NAN) A ranar Asabar ne gwamnatin jihar Bauchi ta kaddamar da shirin dashen itatuwa miliyan daya, domin shawo kan matsalar kwararowar hamada da kuma samar da ingantacen muhalli a jihar.

Gwamna Bala Mohammed ya bayyana haka a Bauchi a wajen kaddamar da yakin dashen itatuwa na shekarar 2024 mai taken: ‘Mutum daya – Bishiya daya’.

Gwamnan wanda mataimakinsa Auwal Jatau ya wakilta, ya ce dashen itatuwa za su rage tasirin sauyin yanayi ga muhalli da walwalar jama’a.

“Wannan kira ne ga ‘yan kasa, al’ummomi, makarantu da kungiyoyi don daukar nauyin shirin muhalli,” in ji shi, ya kara da cewa dashen bishiyoyi na da matukar muhimmanci don rage sauyin yanayi, samar da inuwa da tallafawa rayayyun halittu.

Mohammed ya ce gwamnatinsa ta raba dashen itatuwa ga al’ummomi, makarantu, da kungiyoyi domin hada kai a wannan atisayen.

“Gwamnatina ta nuna aniyar tabbatar da dorewar muhalli, kuma yakin neman zabe na mutum daya, itace muhimmin mataki ne na cimma manufofin muhalli na jihar,” in ji shi.

Don haka ya umarci jama’a da su tabbatar da kula da itatuwa yadda ya kamata domin ganin an samu nasarar aiwatar da shirin.

Mista Danlami Kawule, kwamishinan gidaje da muhalli, ya bukaci jama’a da masu ruwa da tsaki a fannin muhalli da su rungumi dashen itatuwa domin bayar da gudunmuwarsu wajen samar da yanayi mai kyau.

A cewarsa, gangamin na nufin inganta ci gaba mai dorewa, ci gaba, da kare muhalli. (NAN) ( www.nannews.ng )

MAK/OCU/ RSA

==============

Edited by Obinna Unaeze/Rabiu Sani-Ali

Dalibai

By Funmilayo Adeyemi

Abuja, Satumba 6, 2024 (NAN) Ma’aikatar Ilimi ta Tarayya ta bayyana cewa ma’aikatar ba ta hana daliban da ba su kai shekaru 18 da haihuwa rubuta jarrabawar kammala sakandare ta Afirka ta Yamma (WASSCE) da Hukumar Shirya Jarabawa ta Kasa (WASSCE) ba. NECO) jarrabawa.

Karamin Ministan Ilimi, Dakta Yusuf Sununu, ne ya bayyana hakan a Abuja ranar Juma’a yayin da yake gabatar da tambayoyi daga ‘yan jarida a wani taron tunawa da ranar karatu ta duniya ta 2024 (ILD).

Sununu ya ce rashin fahimtar da jama’a suka yi da kuma fahimtar da Ministan Ilimi Farfesa Tahir Mamman ya yi abu ne mai matukar takaici.

Ya ce a zahiri ministan yana magana ne kan shekaru 18 na shiga manyan makarantu kamar yadda aka yi a tsarin ilimi na 6: 3: 3: 4.

“ Mun amince da cewa za mu dauke shi a matsayin wani aiki na ci gaba. Majalisar kasa tana aiki.

“Abin mamaki ne a ce wata jami’a a kasar nan ta ba yara ‘yan shekara 10, 11 da 12 shiga. Wannan ba daidai ba ne.

“Ba muna cewa babu hakan ba, mun san za mu iya samun hazikan dalibai wadanda suke da hazaka na manya ko da suna shekara 6 da 7, amma wadannan kadan ne.

“Dole ne a samar da ka’ida, kuma ma’aikatar tana duban samar da wata ka’ida ta yadda za a gano yaro mai hazaka, don kada iyaye su ce muna hana ‘ya’yansu dama.

“Babu wanda ya ce babu yaron da zai rubuta WAEC, NECO ko wani jarrabawa sai dai yana da shekaru 18. Wannan kuskure ne da kuma rashin bayyana abin da muka fada,” in ji shi.

Da yake jawabi a bikin ranar karatu ta duniya, Sununu ya jaddada muhimmiyar rawar da ilimin karatu ke takawa wajen samar da fahimtar juna, zaman lafiya da ci gaban zamantakewa da tattalin arziki.

Ya kuma jaddada kudirin Gwamnatin Tarayya na magance kalubalen karatu ta hanyar taswirar fatan sabunta ilimi (2024-2027).

Ya bayyana ilimin matasa da manya a matsayin muhimman abubuwan da suka shafi ilimi, yayin da ya jaddada muhimmancin amfani da harsunan uwa na dalibai a matsayin hanyar koyarwa.

Ya kara da cewa “Dole ne mu mai da hankali kan rawar da harshen farko na dalibi ke takawa wajen zama mai karatu, wanda zai samar da fahimtar juna da zaman lafiya,” in ji shi.

Ya kuma jaddada bukatar samar da kwararrun malamai wadanda ya kamata a basu kayan aikin koyarwa a cikin harsunan gida, da kuma samar da kayan karatu na bibiya a cikin wadannan harsuna.

A nasa bangaren, babban sakataren hukumar kula da ilimin manya na kasa (NMEC), Farfesa Simon Akpama, ya jaddada kudirin hukumar na shigar da ilimin harsuna da yawa cikin shirye-shiryen karatun makarantu.

“A cikin duniyar yau ya na cikin abunda ke daɗa haɗin kai, ilimin harsuna da habbakar zamani, saboda haka za a kara kayan aiki na haɓaka zaman lafiya da mutunta al’adu,” in ji shi.

A halin da ake ciki, wakilin UNESCO a kasar, Mista Diallo Abdourahamane, ya sake bayyana cewa karatu ya kasance wani muhimmin hakkin dan Adam, don haka akwai bukatar samar da al’umma mai adalci da zaman lafiya mai dorewa.

Kamfanin Dillancin Labaran Najeriya NAN ya ruwaito cewar taron ILD da ake yi duk shekara a ranar 8 ga Satumba, an yi shi ne don nuna mahimmancin karatu ga daidaikun mutane, al’ummomi da kuma al’ummomi.

Taken bikin na bana shi ne “Samar da Ilimin Harsuna da yawa: Karatu don Fahimtar Juna da Zaman Lafiya.” (NAN) (www.nannews.ng)

FAK/EMAF
=========
Emmanuel Afonne ne ya gyara shi